Wys bron van Verenigde Koninkryk

== Geskiedenis ==
=== Antieke en Middeleeue ===
[[Lêer:Hadrian's Wall west of Housesteads 3.jpg|duimnael|links|Die Romeinse Muur van Hadrianus]]
[[Lêer:Stonehenge2007 07 30.jpg|duimnael|[[Stonehenge]] in Suid-[[Engeland]], wat minstens 4&nbsp;000 jaar gelede deur mense uit die Nuwe [[Steentydperk]] opgerig is]]
Volgens algemene siening is groot dele van die eiland Groot-Brittanje aan die einde van die [[Voorgeskiedenis]] deur [[Kelte]] bevolk. Hulle het 'n nou verbintenis met [[Gallië]] gehandhaaf. In 55 v.C. is Brittanje vir die eerste keer deur die Romeinse provinsiale goewerneur [[Julius Caesar]] aangeval. Brittanje is in 43 v.C., sonder Skotland, verower en het vir sowat 400 jaar onder Romeinse bewind gebly. Hulle het onder andere [[Londinium]], die huidige Londen, gestig. Toe die Romeine onttrek het, het Angel, Sakse en [[Jute]] hulle hulle op die eiland gevestig en die Kelte na die gebiede van die hedendaagse Wallis en Skotland verdring. Vervolgens het in die suide van Skotland die Koninkryk Strathclyde ontstaan. Die meeste gebiede, wat deur die Angel-Sakse oorheers is, het vanaf die 10de eeu die [[Koninkryk van Engeland]] geword. Gelyktydig het die [[Koninkryk van Skotland]] ontstaan, nadat die [[Pikte]] en die Keltiese Skote uit Dalriada verenig het.

In 1066 het die Normandiese verowering van Engeland met die inval van Hertog [[Willem I van Engeland|Willem I]] begin, en met die [[Slag van Hastings]] tot die Normandiese heerskappy oor Engeland gelei. As gevolg van hierdie verowering is Engeland se kultuur en taal aansienlik verander en die [[feodalisme]] het Engeland bereik. Die [[Anglo-Normanne]] het 'n groot invloed op die land gehad, maar het uiteindelik met die plaaslike bevolking vermeng. Met die verowering van Wallis het die [[Huis van Plantagenêt|Engelse monarge]] van die Franse dinastie die grootste deel van die eiland verower, maar hulle kon nie daarin slag om Skotland te verower nie. Vervolgens het Skotland 'n onafhanklike koninkryk gebly en 'n mededinger van Engeland geword.

As gevolg van erfenisse ein eise op die Franse troon het die Engelse monarge in konflik met Frankryk gekom, wat tot die [[Honderdjarige Oorlog]] gelei het. Die Koninkryk Frankryk is deur die Koninkryk Skotland ondersteun.

=== Moderne tyd ===
[[Lêer:Battle of Waterloo 1815.PNG|duimnael|Met die [[Slag by Waterloo]] in 1815 is die Napoleoniese oorloë beëindig en die ''Pax Britannica'' het begin]]
[[Lêer:Arthur Mees Flags of A Free Empire 1910 Cornell CUL PJM 1167 01.jpg|duimnael|Wêreldkaart van 1910, wat die [[Britse Ryk]] toon]]
[[Lêer:Royal Irish Rifles ration party Somme July 1916.jpg|duimnael|[[Infanterie]] van die ''Royal Irish Rifles'' tydens die [[Slag van die Somme]] in Julie 1916]]
In die vroeë Moderne tyd het die [[Protestantse Hervorming]] en stigting van die [[Anglikaanse Gemeenskap]] tot godsdienstige konflikte gelei. Die [[Prinsdom van Wallis]], sedert 1284 onder gesag van Engeland, is met die [[Laws in Wales Acts 1535 and 1542]] by Engeland ingelyf. Ierland het in 1541 'n personele unie met Engeland aangeknoop en die [[Koninkryk van Ierland]] gevorm. Rooms-Katolieke gebiede in die hedendaagse Noord-Ierland is van die Gaeliese adel ontneem en aan Engelse en Skotse setlaars oorhandig. In die Middel-17de eeu was al drie koninkryke in oorloë betrokke, waartydens die monargie afgeskaf en die [[Gemenebes van Engeland]], Skotland en Ierland gestig is.

Alhoewel in 1660 die monargie heringevoer is, het die [[absolutisme]] nooit in Brittanje gevestig nie. Die Britse grondwet het 'n [[grondwetlike monargie]] met 'n parlementêre regeringstelsel saamgebring. Met die [[Acts of Union 1707]]
is die Koninkryke van Skotland en Engeland tot die [[Koninkryk van Groot-Brittanje]] verenig; albei lande het sedert 1603 dieselfde monarg gehad (personele unie).

Met die stigting van die [[Royal Society]] het die regering op wetenskappe begin fokus. In die daaropvolgende tyd het Groot-Brittanje 'n wêreldwye seemag geword en talle gebiede ontdek en gekoloniseer, aanvanklik veral in [[Noord-Amerika]], maar later ook in [[Afrika]] en [[Asië]]. Na afloop van die [[Amerikaanse Onafhanklikheidsoorlog]] het die [[Verenigde State van Amerika|Verenigde State]], tot dusver die belangrikste Britse kolonie, onafhanklik geword. Met die [[Acts of Union 1800]] is die Koninkryk van Groot-Brittanje met die Koninkryk Ierland verenig, nadat laasgenoemde vanaf 1169 tot 1603 plek-plek onder Engelse invloed geval het. Vervolgens is die [[Verenigde Koninkryk van Groot-Brittanje en Ierland]] gestig.

Op 21 November 1806 het die Franse keiser [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]] 'n Kontinentale stelsel teen die Britse Eilande opgerig; dit was tot in 1814 van krag. Met hierdie stelsel wou Napoleon die Britse ekonomie kniehalter en die Franse ekonomie teen beide Europese en oorsese mededingers beskerm. Groot-Brittanje het egter nuwe markte, veral in Noord-Amerika, gevind.

Die Verenigde Koninkryk, die oorheersende nywerheids- en seemag van die 19de eeu, het 'n beduidende rol in die ontwikkeling van die demokratiese stelsel, literatuur en wetenskap gespeel. Groot-Brittanje het vir 'n ewewig van magte op die Europese vasteland gepleit (''Pax Britannica'') en hiervoor wisselende alliansies gesluit. Ten tye van sy hoogtepunt het die [[Britse Ryk]] sowat twee vyfdes van die wêreld oorheers, wat in talle oorloë verower is.

Die toetrede tot die [[Eerste Wêreldoorlog]] in 1914 is deur alle partye ondersteun, met uitsondering van 'n fraksie binne die [[Arbeidersparty (Verenigde Koninkryk)|Arbeidersparty]] rondom [[Ramsay MacDonald]]. Die Britte het saam met Frankryk, [[Russiese Ryk|Rusland]] en (vanaf 1917) die Verenigde State teen [[Duitse Keiserryk|Duitsland]] en die ander [[Sentrale Moondhede]] tot hul oorwinning in 1918 geveg.

In 1922 het 26 Ierse graafskappe die Ierse Vrystaat (vanaf 1937 [[Ierland|Éire]], sedert 1949 [[Republiek Ierland]]) gevorm. Die oorblywende ses graafskappe in die Ulster-provinsie behoort, ten spyte van Ierse weerstand, tot die Verenigde Koninkryk. Sedert 1927 lui die amptelike naam "Verenigde Koninkryk van Groot-Brittanje en Noord-Ierland".

Na die Duitse [[Inval van Pole]] in 1939 het die Verenigde Koninkryk en Frankryk oorlog teen [[Nazi-Duitsland]] verklaar. In Mei 1940 het [[Winston Churchill]], sedert 1939 Kabinetslid en teenstander van die Appeasement-beleid, Britse eerste minister geword. Na die oorgawe van Frankryk het Churchill alle kragte vir die oorlog saamgespan, waardeur 'n Duitse inval in Groot-Brittanje tydens die [[Slag om Brittanje]] suksesvol afgeweer is. Deur Duitse missiel- en bomaanvalle is [[Coventry]], dele van Londen en ander Britse stede vernietig en sowat 32&nbsp;000 burgerlikes dood. Eers vanaf einde 1942 was die Verenigde Koninkryk buite die Britse eilande suksesvol: Tydens die [[Tunisië]]-veldtog onder [[Bernard Montgomery]], tydens die verowering van [[Sisilië]] en Italië in 1943, later tydens die D-Day in 1944 en uiteindelik tydens die verowering van Duitsland in 1945.

=== Sedert die Tweede Wêreldoorlog ===
[[Lêer:Churchill V sign HU 55521.jpg|duimnael|[[Winston Churchill]] het twee keer as Britse eerste minister gedien]]
[[Lêer:Margaret Thatcher portrait.jpg|duimnael|[[Margaret Thatcher]], eerste minister (1979–1990)]]
Na die twee wêreldoorloë het die Verenigde Koninkryk sy stelling as 'n wêreldmag kwytgeraak, alhoewel dit in albei oorloë geseëvier het. Aan die begin van die tweede helfte van die 20ste eeu is die Britse Ryk, afgesien van net kleiner gebiede, ontbind (Dekolonisasie): [[Brits-Indië]] het in Augustus 1947 onafhanklik geword, die lande [[Indië]], [[Bangladesj]] en [[Pakistan]] het ontstaan ([[Verdeling van Indië]]). In Afrika het byvoorbeeld op 26 Junie 1961 Brits-Somaliland en op 1 Oktober 1961 [[Nigerië]] onafhanklik geword.

Die eerste verkiesings na die Tweede Wêreldoorlog op 5 Julie 1945 het die Arbeidersparty gewen en die partyleier [[Clement Attlee]] het eerste minister geword. Churchill is as "briljant, maar onsolied" beskou en die kiesers het aan hom na die einde van die oorlog nie 'n regering tydens vredestye vertrou nie. 1951–1964 het egter weer die [[Konserwatiewe Party (Verenigde Koninkryk)|Konserwatiewe Party]] aan bewind gekom (Churchill, Eden, Macmillan, Douglas-Home), nadat die Arbeidersparty met vleuelgevegte besig was. Die wisselende regerings en die probleme na die wêreldoorlog is in 1952 vir 'n kort tydperk deur die kroning van [[Elizabeth II van die Verenigde Koninkryk|Elizabeth II]] uitgestof, nadat [[George VI van die Verenigde Koninkryk|George VI]] oorlede is.

Anders as die ekonomieë van Duitsland, Japan en die VSA het die Britse ekonomie nie vinnig herstel nie, maar ook hulle het 'n tekort aan mannekrag ondervind. Vervolgens het vanaf die 1960's baie emigrante uit die Statebond na die Verenigde Koninkryk gekom, veral uit lande soos Indië, Pakistan, Bangladesj, Nigerië, [[Kenia]] en die [[Karibiese gebied]].

Tydens die Suezkrisis (1956/57) in Egipte het Groot-Brittanje 'n nederlaag gely en sy ekonomiese en koloniale beleid is erg geknou.

Vanaf 1969 was Noord-Ierland op die rand van 'n [[burgeroorlog]], wat eers met 'n vredesooreenkoms (Goeie Vrydag-ooreenkoms) in 1998 amptelik beëindig is. Godsdienstige en politieke spanninge tussen die twee bevolkingsgroepe, die unionistiese Protestante van Skotse en Engelse afkoms en die Ierse nasionalistiese Katolieke, het merkbaar afgeneem.

In 1973 het die Verenigde Koninkryk na binnelandse politieke verset en Franse weerstand by die Europese Gemeenskap aangesluit. Voorheen het die EG net sy stigtingslede gehad; op 1 Januarie 1973 het die VK, Ierland en Denemarke by die EG aangesluit. 1974–1979 was weer die Arbeidersparty aan bewind.

Weens ekonomiese moeilikhede en 'n sterk de-industrialisasie gedurende die 1970's en 1980's het die konserwatiewe regering onder [[Margaret Thatcher]] (1979–1990) hervormings ingestel en 'n ekonomiese beleid van monetarisme nagestreef om die inflasie te beveg en die staatsskuld te verminder. Daarmee het liberaliserings in die arbeidsmark en in die finansiële sektor gepaard gegaan. Staatsbeheerde maatskappye is geprivatiseer en verskeie subsidies is afgeskaf. Dit het tot 'n hoër werkloosheid maar ook tot 'n ekonomiese groei gelei, veral in die dienstesektor. In 1990 het die VK gewelddadige betogings teen die nuwe kapitasie gesien, wat in 1992 weer afgeskaf en met 'n ander belasting vervang is. Tydens die [[Falklandoorlog]] onder Thatcher is in 1982 die [[Falkland-eilande]] van [[Argentinië]] herower. Die Konserwatiewe was tot 1997 aan bewind.

Die Britse verkiesings in 1997 het die Nuwe Arbeidersparty gewen en [[Tony Blair]] het die nuwe eerste minister geword. Op 1 Julie dieselfde jaar is die Britse Kroonkolonie [[Hongkong]] aan die [[Volksrepubliek China]] oorhandig.

Na 'n grondwetlike hervorming in 1999 het Skotland, Wallis en Noord-Ierland hul eie parlemente gekry. In 1998 is die ''Human Rights Act'' goedgekeur, waarvolgens alle menseregte van die Europese Menseregte-konvensie ook in die Verenigde Koninkryk van krag is.

Onder Tony Blair het die Verenigde Koninkryk die Verenigde State in hul oorloë in [[Afghanistan]] en [[Irak]] bygestaan.

In 2007 het Tony Blair as eerste minister bedank en is deur die destydse Minister van Finansies, [[Gordon Brown]], opgevolg. Brown het die verkiesings in 2010 verloor en is deur die Konserwatiewe [[David Cameron]] opgevolg.

Op 18 September 2014 is die [[Referendum oor die onafhanklikheid van Skotland]] gehou, waarin die meerderheid kiesers Skotse onafhanklikheid verwerp het.

Op 23 Junie 2016 het 51,9% van die Britse kiesers ten gunste van die Verenigde Koninkryk se uittrede uit die Europese Unie gestem, die sogenaamde [[Brexit]].<ref>{{de}} {{cite web |url=https://www.tagesschau.de/ausland/brexit-255.html |title=Brexit – aber ohne Cameron – Ergebnis des Referendums |work=tagesschau.de |publisher=Tagesschau (ARD) |date=24 Junie 2016 |accessdate=24 Junie 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161203123319/https://www.tagesschau.de/ausland/brexit-255.html |archive-date=3 Desember 2016 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> David Cameron het vir 'n Britse verblyf in die EU gepleit en vervolgens sy bedanking vir Oktober dieselfde jaar ingedien. Reeds op 13 Julie het sy partymaat [[Theresa May]] die amp van eerste minister oorgeneem. May het die Britse uittrede uit die EU volgens Artikel 50 van die verdrag oor die Europese Unie op 29 Maart 2017 deur 'n skriftelike inkennisstelling aan die Europese Raad amptelik begin. Die oorspronklike uittrede was vir 30 Maart 2019, 0 uur Britse tyd, beplan. Op versoek van die Britse regering het die EU die uittrede tot op 31 Oktober 2019 uitgestel. Aangesien die Britse parlement die verdrag oor uittrede nie goedgekeur het nie, het die EU 'n verdere verskuiwing tot 31 Januarie 2020 goedgekeur. Nadat beide die Britse en Europese Parlement in Januarie die verdrag oor uittrede goedgekeur het, het die Verenigde Koninkryk sy EU-lidmaatskap op 31 Januarie 2020, 23:00 uur plaaslike tyd, beëindig.