Auvèrnhe (Occitània) : Diferéncia entre lei versions
Cap resum de modificació Balisa : editor de codi 2017 |
Lo modèl "Blòc de citacion" es plus adaptat a una citacion d'aqueu tipe. |
||
(10 revisions intermediàrias per 5 utilizaires pas afichadas) | |||
Linha 1 : | Linha 1 : | ||
{{Dialècte Auvernhat}} |
|||
<!--Article redigit en auvernhat--> |
|||
{{omon|Auvèrnhe}}{{Infobox País d'Occitània|nom auto=Auvèrnhe/Auvèrnha|escut=Blason_de_l'Auvergne.svg|bandièra=Flag_of_Auvergne.svg|panorama=Quelques_puys.jpg|Estat=[[França]]|capitala=[[Clarmont-Ferrand]]|principalas_vilas=[[Embèrt]], [[Orlhac]], [[Briude]], [[Clarmont-Ferrand]], [[Soire]], [[Riam]], [[Sant Flor]], [[Tièrn]], [[Vichèi]]|Gentilici=auvernhat -ata, auvernhàs -assa|dialècte=occitan ([[auvernhat]])|localizacion=Mapa històric d'Alvèrnia.png}} |
{{omon|Auvèrnhe}}{{Infobox País d'Occitània|nom auto=Auvèrnhe/Auvèrnha|escut=Blason_de_l'Auvergne.svg|bandièra=Flag_of_Auvergne.svg|panorama=Quelques_puys.jpg|Estat=[[França]]|capitala=[[Clarmont-Ferrand]]|principalas_vilas=[[Embèrt]], [[Orlhac]], [[Briude]], [[Clarmont-Ferrand]], [[Soire]], [[Riam]], [[Sant Flor]], [[Tièrn]], [[Vichèi]]|Gentilici=auvernhat -ata, auvernhàs -assa|dialècte=occitan ([[auvernhat]])|localizacion=Mapa històric d'Alvèrnia.png}} |
||
'''Auvèrnhe''', o '''Auvèrnha'''<ref>''La nòrma |
'''Auvèrnhe''', o '''Auvèrnha'''<ref>''« La nòrma eslablis la forma '''''Auvèrnha''''' ([[TDF]]; [[Alibèrt]] 1935, 419) o eventua-lament ''Auvèrni'' au masculin (Alibèrt 1935, 419). Pasmens leis occitanis-tas auvernhats preferisson dempuei leis ans 1990 la forma ''Auvèrnhe'' au masculin, totjorn ben viva dins la lenga modèma. reabilitada gracias au trabalh de Cristian Airelèir e Joan Pèire Chambon. Aquò nos sarra dau venerable ''Alvèrnhe'' qu’es omnipresent dins la lenga classica. La question que se pausa es de saber se podrem gardar a costat lo femenin ''Auvèrnha'' que sembla pas escandalòs a respiech dau latin ''Alvernia''. Lo diccionari de Bonaud (1999) l’omis lei doas formas »'', Domergue Sumien</ref>, z-es una region istorica d{{'}}[[Occitània]], au còr dau [[Massís Centrau]]. Contunha aperaquí le territòri dau pòble gallés daus [[arvèrnes]]. Fuguèt un ensems de senhoriás a l{{'}}[[Edat Mejana|Atge Mejan]], puèi fuguèt una província dau [[Regim Ancian]] (dins le reiaume de França). |
||
[[Domergue Sumien]] http://books.openedition.org/pulm/1024 |
|||
Mas la forma ''Auvèrnhe'' z'es remplachada dins las annadas 2000 e sobretot 2010 per la virada ''Auvèrnha''. La popularesa auvernhata enmercha mai que mai quela virada bei dos vigans coma ''Auvernha endespendenta'' (2012), ''Auvernha rebelà'' (2017). Podem veire maitot bonar de marcansas comarçialas ente lai lo vocable ''Auvèrnha.''</ref>, z-es una region istorica d{{'}}[[Occitània]], au còr dau [[Massís Centrau]]. Contunha aperaquí lo territòri dau pòble gal daus [[arvèrnes]]. Fuguèt un ensems de senhoriás a l{{'}}[[Edat Mejana]], puèi fuguèt una província dau [[Regim Ancian]] (dinc lo reiaume de França). |
|||
Sa capitala istorica z-es [[Clarmont-Ferrand]]. |
Sa capitala istorica z-es [[Clarmont-Ferrand]]. |
||
Le gentilici z-es '''auvernhat -a''' o '''auvernhàs -assa''' (de l{{'}}occitan ancian ''alvernhatz''), '''auvernhasc -a'''. |
|||
==Geografia== |
==Geografia== |
||
L{{'}} |
L{{'}}Auvèrnha istorica englòba mas los departaments dau [[Puèi de Doma]], dau [[Chantau]], l{{'}}oèst dau departament dau [[Naut Léger]] (parçan de [[Brivadés]]) e maitot una petita partida dau mitan d'[[Alèir (departament)|Alèir]]. La region istorica englòba pas [[Borbonés]] e [[Velai]], que son de regions tradicionalament distintas (pasmens fasan partida de l{{'}}[[Auvèrnhe (administratiu)|Auvèrnhe administratiu]] actuau). |
||
Region dau [[Massís Centrau]], |
Region dau [[Massís Centrau]], l'Auvèrnha z-es limitada a l’oèst per le [[Lemosin]] e las [[gòrjas de Dordonha]], e a l’èst per los [[monts de Forés]], sa bordura meridionala z-es jalonada per [[Aubrac]] e [[Marjarida]]. Au centre, [[Alèir (riu)|Alèir]] forma un ais orientat nòrd-sud long dauquel s’estendon las vastas planas de [[Limanha]]. |
||
Un daus caractèrs |
Un daus caractèrs mai originaus z-es la preséncia de massís volcanics remarcablament conservats. |
||
[[File:País_d'Auvèrnhe_carta-oc.svg|right|thumb|250px| |
[[File:País_d'Auvèrnhe_carta-oc.svg|right|thumb|250px|Los país d'Auvèrnha]] |
||
==Istòria== |
==Istòria== |
||
=== |
===Le país arvèrne=== |
||
L' |
L'Auvèrnha deu son nom au pòble gallés daus arvèrnes, que z-èra una de las tribús mai poderosas e mai richas de la Gàllia antica. |
||
En mai d'una totala autonomia agricòla, gràcias a la granda |
En mai d'una totala autonomia agricòla, gràcias a la granda plana fertila de Limanha, practicavan l'elevatge dins las pradas de mejana montanha. Los bòscs bailavan l'energia necessària per la ceramica e la metallurgia. [[Lesós]] fuguèt a l'epòca galloromana v-un daus mai grands centres de produccion de [[terralha]]s d'Euròpa. L'expleitacion de nombrosas minas d'òr, d'argent e d'autres metaus (expleitats dempuèi 400 ab JC au minimum)<ref>{{Ligam web|titre=|url=http://www.lezoux.com/|site=www.lezoux.com|títol=Archéologie à Lezoux|lenga=fr|consultat lo=29-01-2017}}</ref> permiguèt de faire de la metallurgia, de la [[farga|farja]] e d'orfebrariá (en particular le trabalh dau coire) una granda especialitat arvèrna. Dins la ''[[Guèrra de las Gàllias]]'' de [[Juli Cesar|Cesar]], [[Vercingetorix]] z-es descrit embei "una granda armadura faita de nombrosas peças d'argent assembladas e que miralhava le solelh". Los Arvèrnes batián la sieuna moneda pròpria e multiplicavan los eschamges comerciaus embei las tribús vesinas (mens de {{nobr|15 monedas}} conegudas per {{nobr|57 pòbles}} gallés). Au centre dau monde gallés, desvolopèron un comèrci èst-oèst e nòrd-sud font d'una granda richessa. La lhor poissança militara s’apiejava sus un territòri de mau aténher per una armada poderosa, car enrodat de montanhas (levat au nòrd que se dorbrissiá sobre las planas dau centre de Gàllia). Enfin, i z-aviá a la cimada dau [[Puèi de Doma (mont)|Puèi de Doma]] un santuari d'una importància màger per mai d'una nacion gallesa que lai se retrobavan. |
||
Segon las donadas arqueologicas actualas, la capitala daus |
Segon las donadas arqueologicas actualas, la capitala daus Arvèrnes a la fin dau segond atge dau fèrre seriá [[Corent]]<ref>{{Ligam web|langue=|titre=|url=http://www.luern.fr/index.php?mod=menu&act=sinformer&id=5|site=www.luern.fr||títol=Laboratoire Universitaire d'Enseignement et de recherche en archéologie nationale|lenga=fr}}</ref>{{,}}<ref>{{Ligam web|url=http://arafa.fr/fr/|títol=Association pour la recherche sur l'âge du fer en Auvergne|lenga=fr|site=arafa.fr}} |
||
</ref>. |
|||
⚫ | Un daus luòcs |
||
⚫ | Un daus luòcs istorics d'Auvèrnha es aquel de la [[Sètge de Gergòvia|batalha de Gergòvia]], situat a {{Unitat|12 km}} au sud de [[Clarmont-Farrand]]<ref>{{Romanas|Deberge}}, Y. </ref>, ente Vercingetorix batèt [[Juli Cesar]] en [[-52|52 ab. J.-C.]], davant de le persègre embei los sieus cavalèirs e las sieunas tropas vèrs le nòrd. |
||
La victòria romana a [[Sètge d'Alèsia|Alèsia]] ([[Alise-Sainte-Reine]]) en [[Borgonha]] intervenguèt fòrça mai tard, après que las legions de Cesar foguèsson avitalhats per d'autres pòbles gallés. |
La victòria romana a [[Sètge d'Alèsia|Alèsia]] ([[Alise-Sainte-Reine]]) en [[Borgonha]] intervenguèt fòrça mai tard, après que las legions de Cesar foguèsson avitalhats per d'autres pòbles gallés. |
||
=== L' |
=== L'Auvèrnha romana === |
||
[[Fichièr:Ruines du Temple de Mercure.jpg|vignette| |
[[Fichièr:Ruines du Temple de Mercure.jpg|vignette|Temple de Mercuri a la cimada dau [[Puèi de Doma (mont)|Puèi de Doma]].]] |
||
Après sa victòria |
Après sa victòria sobre los Arvèrnes, Cesar inicièt una politica abila que los associèt au poder. Los dos sègles que seguiguèron la colonizacion correspondon a un periòde de patz e de prosperitat. L’Auvèrnha fasiá partit de la província d’[[Gàllia Aquitània|Aquitània]], los quauques romans que s'i venon installar son liau assimilats, los mòdes de vida arvèrnes e romans son paucs differents e facilitan l’associacion. Le latin s’impausa tardivament sobre la lenga gallesa. La capitala galloromana, Augustonemetum, pren le nom d’Arvernis au sègle III. A la fin dau sègle III o au sègle IV, Sant Austremòni evangeliza l'Auvèrnha. A aquela epòca, la província z-es amenaçada per la butada daus pòbles germanics e l'aflaquiment de l'empèri En 469, l’autoritat de Roma z-es totjorn reconeguda mas la província z-es encerclada per los burgondis e los [[visigòts]]. Aquestes, menats per le rei [[Euric]], desbondan sobre le país en 471. Sidòni Apollinar, onzen avèsque d'Auvèrnha, mena la resisténcia e la defensa d'Arvernis pendent quatre ans au costat d'Ecdicius, son biau-fraire. Baila un riche tesmonhatge sobre l'Auvèrnha a la fin de l'Antiquitat. |
||
=== |
===Moien Atge=== |
||
En 475, |
En 475, maugrat una resisténcia victoriosa, l'Auvèrnha es laissada per Roma aus visigòts per fin de conservar la [[Provença]], mai pròcha geograficament e culturalament dau còr de l'Empèri. L'Auvèrnha fuguèt integrada au [[reialme visigòt|reiaume visigòt]] d'[[Euric]] e ne'n venguèt una region-clau dont la capitala [[Clarmont-Farrand|Clarmont]] aqueriguèt un estatut important. Abilament, nomenèt un arvèrne catolic, Victorius, coma comte d'Auvèrnha e daus ducs de las províncias d'Aquitània<ref>{{Romanas|Ridogon}}, R., extrach 31.</ref> e desliurèt Sidòni Apollinar, que retrobèt son sètge episcopau après doas annadas de captivitat. A la seguida dau decès de Victor, z-es nomenat per [[Alaric II]] un novèl comte d'Auvèrnha : [[ Apollinar de Clarmont|Apollinar]], garçon de Sidòni. Aqueste z-a la charja d'una part importanta de l'armada visigotica e combat embei biaucòp d'auvernhats dins le camp dau [[reialme visigòt|rei visigòt]] Alaric II durant la batalha contra los [[francs]] a [[batalha de Vouillé|Vouillé |
||
]]<ref>{{ |
]]<ref>{{Romanas|Boudartchouk}}, J.-L., p.158-165.</ref>. Desfait, le reiaume visigòt de Tolosa tomba e l'Auvèrnha passa sos la dominacion de [[Clodovèu I|Clovís]], le rei daus francs. L'Auvèrnha resistèt maitot per las accions de l'aristocracia provisigota coma ne'n tesmonha la revòlta de Placidina e Arcade. L'Auvèrnha fuguèt conquistada militarament per Teuderic en 536 e restachada politicament a Austràsia pendent un sègle. |
||
==Toponimia== |
|||
Le nom d''''Auvèrnha''' o '''Auvèrnhe''' ven dau nom dau pòble gallés daus Arvèrnes. Las atestacion son ''ecclesia Arvernicae'' en [[Sègle VI|511]], ''pagus Arvernicus'' e ''pago Alvernio'' au [[sègle IX]], ''Arverniam'' au [[sègle X]] (davant [[Sègle X|966]]), ''Alvernhe'' entre [[Sègle XI|1071]] e [[Sègle XII|1127]], ''Alverniam'' entre [[Sègle XI|1095]] e [[Sègle XII|1151]] e ''Auvernha'' e ''Auvergne'' au [[sègle XII]].<ref>Bénédicte Boyrie-Fénié e Jean-Jacques Fénié, ''Toponymie des pays occitans'', éditions Sud Ouest, Mayenne, 2007, p. 91-92 ; 110 e 176.</ref> |
|||
I a mai d'una prononciacion dins la lenga modèrna, [øˈvaʁɲɔ], [uˈvaʁɲɔ], [oˈvɛʁɲɔ], [oˈvɛʁɲə], [ɔwˈvɛʁɲə], etc. |
|||
Dins le diccionari de [[Piare Bonaud|Bonaud]] trobèm las fòrmas ''Euvarnhà'', ''Euviarnhà'', ''Uvarnhà'', ''Auvernhà'', ''Ouvarnhà'', ''Ouvernhà'' e ''Auvernhe''.<ref>Pierre Bonnaud, ''Nouveau Dictionnaire Général Français-Auvergnat'', éditions Créer, Saint-Étienne, 1999, p. 54.</ref> |
|||
==Galariá== |
==Galariá== |
||
<gallery |
<gallery> |
||
Image:Come pariou.jpg|Los [[monts |
Image:Come pariou.jpg|Los [[monts Domas]] o la Chadena daus Puèis |
||
Image:Clermont vu du puy de dome.jpg| |
Image:Clermont vu du puy de dome.jpg|Veguda de [[Clarmont-Farrand]] dempuèi le [[Puèi de Doma (mont)|Puèi de Doma]] |
||
Image:Montferrand apothicaire.jpg|La maison de l{{'}}Apoticari, |
Image:Montferrand apothicaire.jpg|La maison de l{{'}}Apoticari, vès Montfarrand ([[Clarmont-Farrand]]) |
||
Image:Clermont auvergne2.jpg|L{{'}}aeropòrt de |
Image:Clermont auvergne2.jpg|L{{'}}aeropòrt de vès [[Clarmont-Farrand]] |
||
Image:CantalMounts.jpg|Los [[monts de Cantal]] |
Image:CantalMounts.jpg|Los [[Cantal (montanha)|monts de Cantal]] |
||
Image:Thiers chateau Pirou.jpg|La |
Image:Thiers chateau Pirou.jpg|La viala vèlha vès [[Tièrn]] |
||
Image:Brioude pont.JPEG| |
Image:Brioude pont.JPEG|Le pas d{{'}}[[Alèir (riu)|Alèir]] vès [[Briude]] |
||
Image:Festival 2005 (2).JPG|Lo festenau d{{'}}[[Orlhac]] |
Image:Festival 2005 (2).JPG|Lo festenau d{{'}}[[Orlhac]] |
||
Image:Orcival JPG03.jpg|[[ |
Image:Orcival JPG03.jpg|[[l-Orcivau]] |
||
Image:Issoire JPG01.jpg|La glèisa romanica de Sant Astremòni |
Image:Issoire JPG01.jpg|La glèisa romanica de Sant Astremòni vès [[Soire]] |
||
Image:Saint Nectaire Eglise.jpg|La glèisa romanica de |
Image:Saint Nectaire Eglise.jpg|La glèisa romanica de vès [[Sent Nectaire]] |
||
|Lo còn de [[Vulcània]], pargue europèu dau volcanisme |
|||
</gallery> |
</gallery> |
||
== Bibliografia == |
|||
⚫ | |||
* {{Ligam web|lenga=fr|autor=Jean-Luc Boudartchouk|títol=Processus politiques de déromanisation dans l’entité gothe des Gaules, le regnum tolosanum (413-508)|editor=Archéopages - archéologie et société|a=Hors-Série n°3 - Nouveaux champs de la recherche archéologique|data=2012|issn=2269-9872|url =https://journals.openedition.org/archeopages/713|pages=}} |
|||
* {{Ligam web|nom=Yann|cognòm=Deberge|títol=Témoignages de la Guerre des Gaules dans le bassin clermontois, nouveaux apports|editor=Revue archéologique du centre de la France|tome=53|annada=2014|issn=1951-6207|url =http://racf.revues.org/2071|consulté le=27 avril 2017}} |
|||
* {{Cite book|títol=L’occitan, lenga fantasmada : l’exemple de la toponimia.|url=https://books.openedition.org/pulm/1024|cognòm=Sumien|nom=Domergue|editor=Universitat Pau Valèri – Montpelhier III}} |
|||
== Nòtas e referéncias == |
|||
<references /> |
|||
{{RegOc}} |
{{RegOc}} |
||
{{RegFr}} |
{{RegFr}} |
||
⚫ | |||
[[Categoria:Província istorica francesa]] |
[[Categoria:Província istorica francesa]] |
||
[[Categoria:Auvèrnhe (Occitània)]] |
[[Categoria:Auvèrnhe (Occitània)]] |
Version actuala en data del 25 abril de 2024 a 17.25
Auvergne (fr) | |
| |
Entitat | zona lingüística (ca) |
---|---|
Eponim | Avèrns e Auvèrnhe |
Administracion | |
Estat | França |
Capitala | Clarmont-Ferrand |
Geografia | |
Coordenadas | 45° 42′ N, 3° 18′ E |
Fus orari | UTC+01:00 (ora estandard) UTC+02:00 (ora d'estiu) |
Autras informacions | |
ISO 3166-2 | FR-C |
Sit web | auvergne.fr |
Auvèrnhe, o Auvèrnha[1], z-es una region istorica d'Occitània, au còr dau Massís Centrau. Contunha aperaquí le territòri dau pòble gallés daus arvèrnes. Fuguèt un ensems de senhoriás a l'Atge Mejan, puèi fuguèt una província dau Regim Ancian (dins le reiaume de França).
Sa capitala istorica z-es Clarmont-Ferrand.
Le gentilici z-es auvernhat -a o auvernhàs -assa (de l'occitan ancian alvernhatz), auvernhasc -a.
Geografia[modificar | Modificar lo còdi]
L'Auvèrnha istorica englòba mas los departaments dau Puèi de Doma, dau Chantau, l'oèst dau departament dau Naut Léger (parçan de Brivadés) e maitot una petita partida dau mitan d'Alèir. La region istorica englòba pas Borbonés e Velai, que son de regions tradicionalament distintas (pasmens fasan partida de l'Auvèrnhe administratiu actuau).
Region dau Massís Centrau, l'Auvèrnha z-es limitada a l’oèst per le Lemosin e las gòrjas de Dordonha, e a l’èst per los monts de Forés, sa bordura meridionala z-es jalonada per Aubrac e Marjarida. Au centre, Alèir forma un ais orientat nòrd-sud long dauquel s’estendon las vastas planas de Limanha. Un daus caractèrs mai originaus z-es la preséncia de massís volcanics remarcablament conservats.
Istòria[modificar | Modificar lo còdi]
Le país arvèrne[modificar | Modificar lo còdi]
L'Auvèrnha deu son nom au pòble gallés daus arvèrnes, que z-èra una de las tribús mai poderosas e mai richas de la Gàllia antica. En mai d'una totala autonomia agricòla, gràcias a la granda plana fertila de Limanha, practicavan l'elevatge dins las pradas de mejana montanha. Los bòscs bailavan l'energia necessària per la ceramica e la metallurgia. Lesós fuguèt a l'epòca galloromana v-un daus mai grands centres de produccion de terralhas d'Euròpa. L'expleitacion de nombrosas minas d'òr, d'argent e d'autres metaus (expleitats dempuèi 400 ab JC au minimum)[2] permiguèt de faire de la metallurgia, de la farja e d'orfebrariá (en particular le trabalh dau coire) una granda especialitat arvèrna. Dins la Guèrra de las Gàllias de Cesar, Vercingetorix z-es descrit embei "una granda armadura faita de nombrosas peças d'argent assembladas e que miralhava le solelh". Los Arvèrnes batián la sieuna moneda pròpria e multiplicavan los eschamges comerciaus embei las tribús vesinas (mens de 15 monedas conegudas per 57 pòbles gallés). Au centre dau monde gallés, desvolopèron un comèrci èst-oèst e nòrd-sud font d'una granda richessa. La lhor poissança militara s’apiejava sus un territòri de mau aténher per una armada poderosa, car enrodat de montanhas (levat au nòrd que se dorbrissiá sobre las planas dau centre de Gàllia). Enfin, i z-aviá a la cimada dau Puèi de Doma un santuari d'una importància màger per mai d'una nacion gallesa que lai se retrobavan.
Segon las donadas arqueologicas actualas, la capitala daus Arvèrnes a la fin dau segond atge dau fèrre seriá Corent[3],[4].
Un daus luòcs istorics d'Auvèrnha es aquel de la batalha de Gergòvia, situat a 12 km au sud de Clarmont-Farrand[5], ente Vercingetorix batèt Juli Cesar en 52 ab. J.-C., davant de le persègre embei los sieus cavalèirs e las sieunas tropas vèrs le nòrd.
La victòria romana a Alèsia (Alise-Sainte-Reine) en Borgonha intervenguèt fòrça mai tard, après que las legions de Cesar foguèsson avitalhats per d'autres pòbles gallés.
L'Auvèrnha romana[modificar | Modificar lo còdi]
Après sa victòria sobre los Arvèrnes, Cesar inicièt una politica abila que los associèt au poder. Los dos sègles que seguiguèron la colonizacion correspondon a un periòde de patz e de prosperitat. L’Auvèrnha fasiá partit de la província d’Aquitània, los quauques romans que s'i venon installar son liau assimilats, los mòdes de vida arvèrnes e romans son paucs differents e facilitan l’associacion. Le latin s’impausa tardivament sobre la lenga gallesa. La capitala galloromana, Augustonemetum, pren le nom d’Arvernis au sègle III. A la fin dau sègle III o au sègle IV, Sant Austremòni evangeliza l'Auvèrnha. A aquela epòca, la província z-es amenaçada per la butada daus pòbles germanics e l'aflaquiment de l'empèri En 469, l’autoritat de Roma z-es totjorn reconeguda mas la província z-es encerclada per los burgondis e los visigòts. Aquestes, menats per le rei Euric, desbondan sobre le país en 471. Sidòni Apollinar, onzen avèsque d'Auvèrnha, mena la resisténcia e la defensa d'Arvernis pendent quatre ans au costat d'Ecdicius, son biau-fraire. Baila un riche tesmonhatge sobre l'Auvèrnha a la fin de l'Antiquitat.
Moien Atge[modificar | Modificar lo còdi]
En 475, maugrat una resisténcia victoriosa, l'Auvèrnha es laissada per Roma aus visigòts per fin de conservar la Provença, mai pròcha geograficament e culturalament dau còr de l'Empèri. L'Auvèrnha fuguèt integrada au reiaume visigòt d'Euric e ne'n venguèt una region-clau dont la capitala Clarmont aqueriguèt un estatut important. Abilament, nomenèt un arvèrne catolic, Victorius, coma comte d'Auvèrnha e daus ducs de las províncias d'Aquitània[6] e desliurèt Sidòni Apollinar, que retrobèt son sètge episcopau après doas annadas de captivitat. A la seguida dau decès de Victor, z-es nomenat per Alaric II un novèl comte d'Auvèrnha : Apollinar, garçon de Sidòni. Aqueste z-a la charja d'una part importanta de l'armada visigotica e combat embei biaucòp d'auvernhats dins le camp dau rei visigòt Alaric II durant la batalha contra los francs a Vouillé [7]. Desfait, le reiaume visigòt de Tolosa tomba e l'Auvèrnha passa sos la dominacion de Clovís, le rei daus francs. L'Auvèrnha resistèt maitot per las accions de l'aristocracia provisigota coma ne'n tesmonha la revòlta de Placidina e Arcade. L'Auvèrnha fuguèt conquistada militarament per Teuderic en 536 e restachada politicament a Austràsia pendent un sègle.
Toponimia[modificar | Modificar lo còdi]
Le nom d'Auvèrnha o Auvèrnhe ven dau nom dau pòble gallés daus Arvèrnes. Las atestacion son ecclesia Arvernicae en 511, pagus Arvernicus e pago Alvernio au sègle IX, Arverniam au sègle X (davant 966), Alvernhe entre 1071 e 1127, Alverniam entre 1095 e 1151 e Auvernha e Auvergne au sègle XII.[8]
I a mai d'una prononciacion dins la lenga modèrna, [øˈvaʁɲɔ], [uˈvaʁɲɔ], [oˈvɛʁɲɔ], [oˈvɛʁɲə], [ɔwˈvɛʁɲə], etc.
Dins le diccionari de Bonaud trobèm las fòrmas Euvarnhà, Euviarnhà, Uvarnhà, Auvernhà, Ouvarnhà, Ouvernhà e Auvernhe.[9]
Galariá[modificar | Modificar lo còdi]
-
Los monts Domas o la Chadena daus Puèis
-
Veguda de Clarmont-Farrand dempuèi le Puèi de Doma
-
La maison de l'Apoticari, vès Montfarrand (Clarmont-Farrand)
-
L'aeropòrt de vès Clarmont-Farrand
-
Los monts de Cantal
-
La viala vèlha vès Tièrn
-
Lo festenau d'Orlhac
-
La glèisa romanica de Sant Astremòni vès Soire
-
La glèisa romanica de vès Sent Nectaire
Bibliografia[modificar | Modificar lo còdi]
- Jean-Luc Boudartchouk. . Processus politiques de déromanisation dans l’entité gothe des Gaules, le regnum tolosanum (413-508) (en francés). Archéopages - archéologie et société, 2012. ISSN:2269-9872.
- Deberge, Yann. Témoignages de la Guerre des Gaules dans le bassin clermontois, nouveaux apports. Revue archéologique du centre de la France. ISSN:1951-6207.
- Sumien, Domergue. L’occitan, lenga fantasmada : l’exemple de la toponimia.. Universitat Pau Valèri – Montpelhier III.
Nòtas e referéncias[modificar | Modificar lo còdi]
- ↑ « La nòrma eslablis la forma Auvèrnha (TDF; Alibèrt 1935, 419) o eventua-lament Auvèrni au masculin (Alibèrt 1935, 419). Pasmens leis occitanis-tas auvernhats preferisson dempuei leis ans 1990 la forma Auvèrnhe au masculin, totjorn ben viva dins la lenga modèma. reabilitada gracias au trabalh de Cristian Airelèir e Joan Pèire Chambon. Aquò nos sarra dau venerable Alvèrnhe qu’es omnipresent dins la lenga classica. La question que se pausa es de saber se podrem gardar a costat lo femenin Auvèrnha que sembla pas escandalòs a respiech dau latin Alvernia. Lo diccionari de Bonaud (1999) l’omis lei doas formas », Domergue Sumien
- ↑ Archéologie à Lezoux (en francés). www.lezoux.com.
- ↑ Laboratoire Universitaire d'Enseignement et de recherche en archéologie nationale (en francés). www.luern.fr.
- ↑ Association pour la recherche sur l'âge du fer en Auvergne (en francés). arafa.fr.
- ↑ deberge, Y.
- ↑ ridogon, R., extrach 31.
- ↑ boudartchouk, J.-L., p.158-165.
- ↑ Bénédicte Boyrie-Fénié e Jean-Jacques Fénié, Toponymie des pays occitans, éditions Sud Ouest, Mayenne, 2007, p. 91-92 ; 110 e 176.
- ↑ Pierre Bonnaud, Nouveau Dictionnaire Général Français-Auvergnat, éditions Créer, Saint-Étienne, 1999, p. 54.