Historia Żyrardowa

Żyrardów przez ponad 150 lat nazywany był „polską stolicą lnu” – europejską potęgą przemysłu włókienniczego, miastem którego rytm i życie wyznaczała fabryka wyrobów lnianych.

Żyrardów powstał na terenie Rudy Guzowskiej - osady przemysłowej, datowanej od XV wieku.

Podwaliny fabryki lniarskiej przypadają na rok 1829, wówczas utworzono Towarzystwo Wyrobów Lnianych, którego celem było wybudowanie fabryki, wykorzystującej wynalazek wybitnego francuskiego konstruktora Filipa de Girarda - mechaniczną przędzarkę lnu.

24 lipca 1833 roku ruszyła produkcja w nowo wybudowanej fabryce. Pierwszym dyrektorem ds. technicznych został Filip de Girard. Od jego nazwiska pochodzi nazwa Żyrardowa - nowopowstającego ośrodka przemysłu lniarskiego.

13 marzec 1857  był turbiną napędzającą zmiany, nowi właściciele Karol Hielle i Karol Dittrich rozbudowywali i zmodernizowali fabrykę. Do Żyrardowa sprowadzani byli liczni fachowcy z zagranicy. W 1880 roku zakłady żyrardowskie posiadały 40 sklepów w 26 największych miastach Królestwa Polskiego i Cesarstwa Rosyjskiego. Szeroka sprzedaż wyrobów żyrardowskich była możliwa na dużą skalę dzięki niewątpliwie wysokiej jakości wyrobów. Co zostało potwierdzone licznymi medalami otrzymywanymi na wielu wystawach międzynarodowych.  Największy prestiż przyniosło żyrardowskim towarom wyróżnienie „Grand Prix” na światowej wystawie w Paryżu w 1900r.

Okres największego rozkwitu zakłady i osada przeżywały w latach 1910 – 1914 tj. do czasu wybuchu I wojny światowej. Zakłady zatrudniały prawie 9 tys. robotników, a ogólna liczba mieszkańców wynosiła ponad 40 tys. Żyrardów był dobrze zorganizowanym i ciągle rozwijającym się ośrodkiem przemysłowym.

W 1916 r. rozporządzeniem władz okupacyjnych żyrardowska osada przemysłowa otrzymała prawa miejskie.

Po wojnie fabryka działała nadal, ale nie odbudowała swojej potęgi. Nowy właściciel – francuski przemysłowiec Marcel Boussac okazał się sprawcą niemalże upadku fabryki i miasta. Pod koniec lat 30. XX w. fabryka przeszła pod zarząd państwa, a jej rozwój przerwał wybuch II wojny światowej.

W latach 1945-1989 fabryka ponownie pełniła w Żyrardowie najważniejsze funkcje – była głównym pracodawcą i właścicielem niemal całej infrastruktury społecznej. Miasto na nowo stało się dużym ośrodkiem przemysłowym, znanym w kraju i zagranicą.

Lata 90. XX w. przyniosły upadek większości polskich przedsiębiorstw branży włókienniczej, w tym żyrardowskiego zakładu.

Żyrardów ze swoją unikatową architekturą industrialną przeżywa dziś prawdziwy renesans. Moda na adaptację obiektów pofabrycznych na cele usługowo-mieszkaniowe sprawiła, że przesiąknięte historią mury dawnej fabryki otrzymują zupełnie nowe funkcje, odzyskując przy tym, dzięki starannie prowadzonej rewitalizacji, pierwotny, imponujący wygląd.

Zachowana prawie w całości (95%) osada fabryczna obejmuje centralną część miasta o powierzchni ok. 76 ha. Składają się na nią: budynki fabryki wyrobów lnianych, domy dla robotników wraz z budynkami gospodarczymi tzw. „komórkami”, kościoły, szkoły, przedszkole, resursa, dom ludowy, kantor, willa Dittricha, wille urzędników, pralnia - ponad 200 obiektów zabytkowych wpisanych do rejestru. Osada stanowi jedyny w Europie zachowany w całości zespół urbanistyczno – architektoniczny ośrodka przemysłowego z przełomu XIX i XX w.

Miasto z czerwonej cegły, w którym swoje miejsce znalazła każda dziedzina ludzkiego życia, do dzisiaj zachwyca swoim rozmachem. Szukającym atrakcji turystom Żyrardów oferuje jedyne w swoim rodzaju spojrzenie w przeszłość i przyszłość jednocześnie.