Прагляд зыходнага тэксту старонкі Архіў Інтэрнэту

{{не блытаць|arXiv.org||найбуйнейшым архівам электронных публікацый па дакладных і прыродазнаўчым навукам}}
{{coord|37.7823|-122.4715|display=title}}
{{Картка сайта
| найменне сайта = Internet Archive
| url = https://archive.org/
| камерцыйны = не
| тып сайта = універсальная [[электронная бібліятэка]]
| рэгістрацыя = 
| мовы = [[Англійская мова|англійская]]
| размяшчэнне = {{сцягафікацыя|ЗША}}<br>{{сцягафікацыя|Егіпет}}<br>{{сцягафікацыя|Нідэрланды}}
| уладальнік = Internet Archive
| дата пачатку працы = [[24 студзеня]] [[1996]] года
| дата заканчэння працы = 
| бягучы статус = працуе
| даход = 
| тэлефон = 
| alexa = 
}}

'''Архіў Інтэрнэту''' (АІ, {{lang-en|Internet Archive}}) — [[некамерцыйная арганізацыя]], заснаваная ў 1996 годзе ў [[Сан-Францыска]] амерыканскім праграмістам [[Брустэр Кейл|Брустэрам Кейлам]]. Галоўнай заяўленай мэтай Архіва з’яўляецца прадастаўленне ўсеагульнага доступу да накопленай у Інтэрнэце інфармацыі. Калекцыя АІ складаецца са мноства падкалекцый [[Архіваванне вэб-сайтаў|архіваваных]] вэб-сайтаў, аблічбаваных кніг, аўдыё- і відэафайлаў, гульняў, праграмнага забеспячэння.

Да найбуйнейшых праектаў Архіва адносяць запушчаны ў 2001 годзе сэрвіс [[Wayback Machine]], які архівуе і дае доступ да большай часткі «адкрытага» інтэрнэту. Карыстальнікі Wayback Machine могуць адсачыць змены, якія адбываюцца на выбраных сайтах, і параўноўваць розныя версіі правак<ref name=web>{{cite web
|url=https://archive.org/web/
|title=Wayback Machine
|publisher=Wayback Machine
|access-date=2021-06-07}}
</ref>. Іншай буйной ініцыятывай АІ з’яўляецца [[Open Library]] — адкрытая анлайн-бібліятэка, праз якую карыстальнікі могуць браць на 2 тыдні аблічбаваныя версіі кніг<ref name=IA>{{cite web
|url=https://archive.org/details/texts
|title=eBooks and Texts
|publisher=Internet Archive
|access-date=2022-05-16}}
</ref>. Таксама па ініцыятыве Архіва быў створаны сэрвіс Archive It — служба вэб-архівавання, якая дапамагае арганізацыям і прыватным асобам збіраць, ствараць і захоўваць калекцыі лічбавага кантэнту. На пачатак мая 2022 года калекцыя Архіва Інтэрнэту складалася з больш як 35 млн кніг, 7,9 млн фільмаў, відэа і тэлеперадач, 842 тыс. праграм, 14 млн аўдыёфайлаў, 4 млн выяў, 2,4 млн [[тэлекліп]]аў, 237 тыс. канцэртаў і звыш 682 млрд вэб-старонак у [[Wayback Machine]].

Для доўгатэрміновага захоўвання даных «Архіў» выкарыстоўвае сістэму [[Люстэрка вэб-сайта|люстраных сайтаў]], размешчаных у геаграфічна аддаленых адно ад аднаго месцах{{sfn|Rackley|2010|с=2966—2976}}. Копіі Wayback Machine існуюць у [[Сан-Францыска]], [[Рычманд (Вірджынія)|Рычмандзе]], [[Александрыя|Александрыі]], [[Амстэрдам]]е. Для эфектыўнага захоўвання файлаў «Архіў» выкарыстоўвае [[фармат файла]] ([[ARC (фармат файла)|ARC]]), які дазваляе захоўваць файлы без страт пры архіваванні{{sfn|Rackley|2010|с=2966—2976}}.

== Гл. таксама ==
* [[Гісторыя Інтэрнэту]]
* [[Архіваванне вэб-сайтаў]]
* [[Archive.today]]
* [[Open Library]]
* [[WebCite]]

== Зноскі ==
{{заўвагі|2}}
== Літаратура ==
{{refbegin|2}}
* {{артыкул
|аўтар=Acker, A., & Chaiet, M.
|загаловак=The weaponization of web archives: Data craft and COVID-19 publics.
|выданне=Harvard Kennedy School (HKS) Misinformation Review
|doi=10.37016/mr-2020-41
|ref=Acker |год=2020
|спасылка=https://misinforeview.hks.harvard.edu/article/the-weaponization-of-web-archives-data-craft-and-covid-19-publics/}}
* {{артыкул
|аўтар=Arora S., Li Y., Youtie J., Shapira P.
|загаловак=Using the wayback machine to mine websites in the social sciences: A methodological resource
|год=2015
|doi=10.1002/asi.23503
|том=67
|выпуск=8
|старонкі=1904—1915
|ref=Arora}}
* {{артыкул
|аўтар=AlNoamany Y., AlSum A.,  Weigle M., Nelson M.
|загаловак=Who and what links to the Internet Archive
|выданне=Int J Digit Libr
|год=2014
|выпуск=14
|старонкі=101—115
|doi=10.1007/s00799-014-0111-5
|ref=AlNoamany}}
* {{артыкул
|аўтар= Berčič B.
|загаловак=Protection of Personal Data and Copyrighted Material on the Web: The Cases of Google and Internet Archive
|выданне=Communications Technology Law
|том=14 |год=2005
|выпуск=1
|старонкі=17—24
|doi=10.1080/1360083042000325283
|ref=Berčič
}}
* {{артыкул
|аўтар=Bowyer S.
|загаловак=The Wayback Machine: notes on a re‑enchantment
|выданне=Archival Science
|год=2021
|том=21
|старонкі=43—57
|ref=Bowyer}}
* {{артыкул
|аўтар=Fernando Z., Marenzi I., Nejdl W., Kalyani R.
|загаловак=ArchiveWeb: Collaboratively Extending and Exploring Web Archive Collections
|старонкі=107—121
|выданне=Research and Advanced Technology for Digital Libraries
|год=2016
|ref=Fernando}}
* {{артыкул
|аўтар=Harrison T.
|загаловак=The Internet Archive and Content Analysis
|выданне=Qualitative Social Research on ICT
|год=2005
|ref=Harrison
}}
* {{артыкул
|аўтар=Graham P.
|загаловак=Guest Editorial: Reflections on the Ethics of Web Archiving
|выданне=Journal of Archival Organization
|год=2019
|старонкі=103—110
|doi=10.1080/15332748.2018.1517589
|ref=Graham}}
* {{артыкул
|аўтар=Jaffe E., Kirkpatrick S.
|загаловак=Architecture of The Internet Archive
|выданне= Proceedings of of SYSTOR 2009: The Israeli Experimental Systems Conference 2009, Haifa, Israel, May 4-6, 2009
|год=2009
|doi=10.1145/1534530.1534545
|ref=Jaffe}}
* {{артыкул
|аўтар= Kahle B.
|загаловак=Brewster Kahle. Founder,WAIS, Internet Archive, Alexa Internet
|выданне=Founders at Work. Stories of Startups' Early Days
|год=2008
|старонкі=265—280
|ref=Brewster Kahle}}
* {{артыкул
|аўтар=Karolina Holub
|загаловак=Croatian Web Archive: An Overview
|выданне=Преглед НЦД
|выпуск=25
|год=2014
|старонкі=11—16
|ref=Holub}}
* {{артыкул
|аўтар=Kimpton M., Ubois J.
|загаловак=Year-by-Year: From an Archive of the Internet to an Archive on the Internet
|выданне=Web Archiving
|год=2006
|старонкі=201—212
|ref=Kimpton}}
* {{артыкул
|аўтар= Lischer-Katz Z.
|загаловак=Conceptualizing emergent archival forms: A case study of the occupy wall street “archive”
|выданне=Association for Information Science & Technology
|год=2013
|doi=10.1002/meet.14504901275
|ref=Lischer-Katz}}
* {{артыкул
|аўтар=Lerner A., Kohno T., Roesner F.
|загаловак=Rewriting History: Changing the Archived Web from the Present
|выданне=Association for Computing Machinery
|год=2017
|doi=10.1145/3133956.3134042
|ref=Lerner
|спасылка=https://acmccs.github.io/papers/p1741-lernerAT3.pdf}}
* {{артыкул
|аўтар=Maemura E., Worby N., Milligan I., Becker C.
|загаловак=If These Crawls Could Talk: Studying and Documenting Web Archives Provenance
|выданне=Journal of the association for information science and technology
|год=2018
|том=69
|выпуск=10
|старонкі=1223—1233
|ref=Maemura}}
* {{артыкул
|аўтар=Milligan I.
|загаловак=Lost in the Infinite Archive: The Promise and Pitfalls of Web Archives
|выданне=International Journal of Humanities and Arts Computing
|год=2016
|ref=Milligan}}
* {{артыкул
|аўтар= Mohr G., Stack M.,Ranitovic I.,Avery D., Kimpton M.
|загаловак=An Introduction to Heritrix
|год=2004
|выданне=4th International Web Archiving Workshop (2004)
|спасылка=http://crawler.archive.org/Mohr-et-al-2004.pdf
|ref=Mohr}}
* {{артыкул
|аўтар= Murphy J., Hashim N.,  O’Connor P.
|загаловак=Take Me Back: Validating the Wayback Machine
|выданне=Journal of Computer-Mediated Communication
|выпуск=13
|год=2008
|старонкі=60—75
|ref=O'Connor}}
* {{кніга
|аўтар=Niels Brügger, Ditte Laursen
|загаловак=The Historical Web and Digital Humanities. The Case of National Web Domain
|год=2019
|выданне=Routledge
|isbn=9780367671181
|старонак=206
|ref=Brügger}}
* {{артыкул
|аўтар= Notess G.
|загаловак=The Wayback Machine: The Web's Archive
|выданне=Online
|год=2002
|том=26
|выпуск=2
|спасылка=https://www.infotoday.com/online/mar02/OnTheNet.htm 
|ref=Notess}}
* {{артыкул
|аўтар=Ojala M.
|загаловак=Controlled Digital Lending: Legal Lending or Piracy?
|год=2021
|том=45
|выпуск=1
|выданне=Information Today
|ref=Ojala}}
* {{артыкул
|аўтар= Pearce D.,  Charlton B.
|загаловак=Plagiarism of online material may be proven using the Internet Archive Wayback Machine (archive.org)
|выданне=Medical Hypothesis
|год=2009
|старонкі=875
|ref=Pearce}}
* {{артыкул
|аўтар= Rackley M.
|загаловак=Internet Archive
|год=2010
|выданне=Encyclopedia of Library and Information Sciences
|том=1
|выпуск=1
|старонкі=2966—2976
|ref=Rackley}}
* {{артыкул
|аўтар=Rogers R.
|загаловак=Doing Web history with the Internet Archive: screencast documentaries
|выданне=Internet Histories
|год=2017
|старонкі=160—172
|том=1
|выпуск=1—2
|doi=10.1080/24701475.2017.1307542
|ref=Rogers}}
* {{артыкул
|аўтар= Simon J.
|загаловак=Center for Research Libraries Middle Eastern Political Parties Web Harvesting and other efforts
|выданне="International Collections Development Workshop" 
|год=2006
|спасылка=https://www.crl.edu/sites/default/files/d6/attachments/pages/MEWebarchive-CRL-LC_0.pdf
|ref=Simon}}
* {{артыкул
|аўтар=Shawn M. Jones, Michele C. Weigle, Alexander Nwala, Michael L. Nelson
|загаловак=The Many Shapes of Archive-It. Characteristics of Archive-It Collections
|выданне=ArXiv.org
|год=2018
|спасылка=https://arxiv.org/pdf/1806.06878.pdf
|ref=Jones}}
* {{артыкул
|аўтар= Schwarz T., Baker M., Bassi S.,  Baumgart B., Flagg W., Ingen C., Joste K.,  Manasse M.,  Shah M.
|загаловак=Disk Failure Investigations at the Internet Archive
|выданне=NASA/IEEE Conference on Mass Storage Systems and Technologies 
|год=2006
|ref=Schwarz}}
* {{артыкул
|аўтар=Toyoda M., Kitsuregawa M.
|загаловак=The History of Web Archiving
|выданне=Proceedings of the IEEE
|том=100
|год=2012
|старонкі=1441—1443
|ref=Toyoda}}
* {{артыкул
|аўтар= Witten I.,Gori M., Numerico T.
|загаловак=Literature and the web
|выданне=Web Dragons
|год=2007
|старонкі=29—59
|ref=Witten}}
* {{артыкул
|аўтар=Савицкая Т.Е.
|загаловак=Проект "Миллион книг"
|lang=ru
|выданне=Библиотековедение
|год=2019
|том=68
|выпуск=1
|старонкі=67—76
|ref=Савицкая}}
{{refend}}

== Спасылкі ==
{{Commons|Category:}}
* [https://archive.org Афіцыйны сайт]
* [https://op.europa.eu/en/web/web-tools/euwebarchive EU Web Archive]{{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20210619075245/https://op.europa.eu/en/web/web-tools/euwebarchive |date=19 чэрвеня 2021 }}
{{Бібліяінфармацыя}}

[[Катэгорыя:Базы даных у Інтэрнэце]]
[[Катэгорыя:Электронныя архівы]]
[[Катэгорыя:Электронныя бібліятэкі]]
[[Катэгорыя:Сайты ЗША]]