Прагляд зыходнага тэксту старонкі GNU General Public License

'''GNU General Public License''' (скарочана '''GNU GPL''' або проста '''GPL''', ''Агульная грамадская ліцэнзія GNU'') — гэта [[Ліцэнзія на праграмнае забеспячэнне|ліцэнзія]] на [[Свабодныя праграмы|свабоднае праграмнае забеспячэнне]], якая гарантуе карыстальнікам свабоду выкарыстання, вывучэння, распаўсюджвання і мадыфікацыі праграмнага забеспячэння.<ref name="blackduck2015">{{Cite web|url=http://www.blackducksoftware.com/resources/data/top-20-licenses|title=Top 20 licenses|publisher=Black Duck Software|date=19 November 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20160719043600/https://www.blackducksoftware.com/top-open-source-licenses|archive-date=19 July 2016|subtitle=dead}}</ref> Ліцэнзія была напісана заснавальнікам [[Фонд свабоднага праграмнага забеспячэння|Фонду свабоднага праграмнага забеспячэння]] [[Рычард Мэцью Столман|Рычардам Столманам]] для [[Праект GNU|праекта GNU]]. Ліцэнзія GNU GPL з’яўляецца капілефт-ліцэнзіяй, гэта азначае, што любая вытворная праца павінна распаўсюджвацца на тых жа або эквівалентных умовах. Існуе менш абмежавальная ліцэнзія Lesser General Public License (GNU LGPL). Яшчэ менш абмежаванняў накладаюць дазвольныя ліцэнзіі на праграмнае забеспячэнне, такія як ліцэнзіі [[Ліцэнзія BSD|BSD]], [[Ліцэнзія MIT|MIT]] і [[Ліцэнзія Apache|Apache]].

== Гісторыя ==
Ліцэнзія GPL была напісана Рычардам Столманам у 1989 годзе для выкарыстання з праграмамі, выпушчанымі ў рамках праекта GNU. Першапачатковая GPL была заснавана на ліцэнзіях GNU Emacs,<ref>{{Cite web|url=https://github.com/larsbrinkhoff/emacs-16.56/blob/master/etc/COPYING|title=GNU Emacs Copying Permission Notice (1985)|website=[[GitHub]]}}</ref> GNU Debugger і GNU C Compiler.<ref name="history of gpl">{{Cite web|url=http://www.free-soft.org/gpl_history/|title=The History of the GPL}}</ref> Гэтыя ліцэнзіі ўтрымлівалі падобныя палажэнні да сучаснай GPL, аднак былі спецыфічнымі для кожнай праграмы, што рабіла іх несумяшчальнымі.<ref name="gplv3conf">{{Cite web|url=http://fsfeurope.org/projects/gplv3/fisl-rms-transcript.en.html#before-gnu-gpl|title=Presentation at the second international GPLv3 conference, held in Porto Alegre}}</ref> Мэта Столмана складалася ў тым, каб стварыць адну ліцэнзію, якую можна было б выкарыстоўваць для любога праекта.

Другая версія ліцэнзіі (GPLv2) была выпушчана ў 1991 годзе. Аднак GPLv2 дазваляла выкарыстоўваць праграмнае забеспячэнне спосабамі, якія супярэчаць мэтам ліцэнзіі.<ref>{{Cite web|url=http://gplv3.fsf.org/rms-why.html|title=Why Upgrade to GPL Version 3 --GPLv3|publisher=Fsf.org}}</ref> Версія GPLv3 была распрацавана для вырашэння гэтай праблемы і была афіцыйна выпушчана 29 чэрвеня 2007 года.<ref name="gpl3launch">{{Cite web|url=http://www.fsf.org/news/gplv3_launched|title=FSF releases the GNU General Public License, version 3 – Free Software Foundation – working together for free software|publisher=Fsf.org}}</ref>

== Умовы ліцэнзіі ==
Умовы ліцэнзіі павінны быць даступныя кожнаму, хто атрымлівае копію твора, да якога прыменена GPL («ліцэнзіят»). Любы ліцэнзіят, які прытрымліваецца палажэнняў і ўмоў, атрымлівае дазвол на змяненне працы, а таксама на капіраванне і распаўсюджванне працы або любой вытворнай версіі. Ліцэнзіят мае права спаганяць плату за гэтую паслугу або рабіць гэта бясплатна. Гэты пункт адрознівае GPL ад ліцэнзій на праграмнае забеспячэнне, якія забараняюць камерцыйнае распаўсюджванне. Фонд свабоднага праграмнага забеспячэння сцвярджае, што свабоднае праграмнае забеспячэнне не павінна накладваць абмежаванні на камерцыйнае выкарыстанне<ref name="Selling Free Software">{{Cite web|url=https://www.gnu.org/philosophy/selling.html|title=Selling Free Software|website=GNU Project}}</ref>, а GPL прама сцвярджае, што творы GPL могуць быць прададзены любой цаной.

GPL дадаткова сцвярджае, што дыстрыб’ютар не можа накладаць далейшыя абмежаванні на правы, прадастаўленыя GPL. Гэта забараняе такія дзеянні, як распаўсюджванне праграмнага забеспячэння ў адпаведнасці з пагадненнем аб неразгалошванні або кантрактам.

Пры выключна прыватным выкарыстанні — без продажу і распаўсюджвання — код праграмнага забеспячэння можа быць зменены, а яго часткі выкарыстаны паўторна без неабходнасці публікацыі зыходнага кода. Для продажу або распаўсюджвання канчатковым карыстальнікам павінен быць даступны ўвесь зыходны код, у тым ліку любыя змены і дапаўненні кода — у такім выпадку ліцэнзія выкарыстоўваецца, каб гарантаваць, што канечныя карыстальнікі захаваюць свабоды GPL.<ref>{{Cite web|website=GNU Project|publisher=Free Software Foundation|url=https://www.gnu.org/licenses/gpl-faq.html#GPLRequireSourcePostedPublic|title=GPL FAQ: GPL require source posted to public}}</ref>

=== Ліцэнзія ці кантракт? ===
GPL была распрацавана як [[ліцэнзія]], а не кантракт.<ref>{{Cite web|url=https://www.gnu.org/philosophy/no-ip-ethos.html|title=Don't Let 'Intellectual Property' Twist Your Ethos}}</ref> Юрыдычнае адрозненне паміж ліцэнзіяй і кантрактам з’яўляецца важным у некаторых юрысдыкцыях агульнага права: кантракты рэгулююцца [[Дагавор|дагаворным правам]], у той час як ліцэнзіі рэгулююцца [[Аўтарскае права|законам аб аўтарскім праве]]. Аднак гэтае адрозненне не карысна ў многіх юрысдыкцыях, дзе няма адрозненняў паміж кантрактамі і ліцэнзіямі.<ref>{{Cite journal|title=Viral contracts or unenforceable documents? Contractual validity of copyleft licenses}}</ref>

У красавіку 2017 года федэральны суд ЗША пастанавіў, што ліцэнзія на адкрыты зыходны код з’яўляецца кантрактам, які падлягае выкананню.<ref>{{Cite web|url=https://qz.com/981029/a-federal-court-has-ruled-that-an-open-source-license-is-an-enforceable-contract/|author=Keith Collins|title=A federal court has ruled that an open-source license is an enforceable contract|date=11 May 2017}}</ref>

== Прававы статус ==
Першае вядомае парушэнне GPL адбылося ў 1989 годзе, калі NeXT пашырыла кампілятар GCC для падтрымкі [[Objective-C]], але не апублікавала змены.<ref>[http://ebb.org/bkuhn/talks/LinuxTag-2011/compliance.html 12 Years of GPL Compliance: A Historical Perspective], by Bradley Kuhn Slide 10</ref> Пасля запыту яны стварылі публічны патч. Ніякіх прававых наступстваў за гэта парушэнне не адбылося.<ref>[http://clisp.cvs.sourceforge.net/viewvc/clisp/clisp/doc/Why-CLISP-is-under-GPL Common Lisp, Readline and GPL], Mail on 6 November, 21:31</ref>

У 2002 годзе MySQL AB падала ў акруговы суд ЗША на кампанію Progress NuSphere за парушэнне аўтарскіх правоў. NuSphere выкарыстала код [[MySQL]], ліцэнзаваны GPL, у праграме NuSphere Gemini без захавання ліцэнзіі. Пасля папярэдняга слухання 27 лютага 2002 г. бакі правялі перамовы і ў выніку падпісалі пагадненне. Пасля слухання Фонд свабоднага праграмнага забеспячэння пракаментаваў, што «суддзя дала зразумець, што лічыць GNU GPL ліцэнзіяй, якая мае законную сілу».

6 верасня 2006 г. праект gpl-violations.org перамог у судовым працэсе супраць D-Link Germany GmbH: D-Link выкарыстала часткі ядра Linux у іх прыладах захоўвання даных.<ref>{{Cite web|url=http://gpl-violations.org/news/20060922-dlink-judgement_frankfurt/|title=gpl-violations.org project prevails in court case on GPL violation by|first=Harald|last=Welte|date=22 September 2006|website=gpl-violations.org}}</ref> У рашэнні гаварылася, што GPL з’яўляецца сапраўдным, юрыдычна абавязковым і мае сілу ў нямецкім судзе.<ref>{{Cite web|url=http://www.jbb.de/fileadmin/download/urteil_lg_muenchen_gpl.pdf|title=D-Link Judgement|accessdate=25 сакавіка 2023|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130426055334/http://www.jbb.de/judgment_dc_frankfurt_gpl.pdf|archivedate=26 красавіка 2013|url-status=dead}}</ref>

11 снежня 2008 года Фонд свабоднага праграмнага забеспячэння падаў у суд на [[Cisco Systems]] за парушэнне аўтарскіх правоў на праграмныя пакеты [[GNU Coreutils|coreutils]], readline, Parted, Wget, GNU Compiler Collection, binutils і GNU Debugger яе падраздзяленнем Linksys, якія Linksys распаўсюджвае ў сваіх бесправадных маршрутызатарах. Пасля шасці гадоў неаднаразовых скаргаў з боку фонду і адсутнасць дзеянняў з боку Linksys, Фонд свабоднага праграмнага забеспячэння прыцягнуў Cisco да суда. Cisco ўрэгулявала справу праз шэсць месяцаў, пагадзіўшыся прызначыць дырэктара па бясплатным праграмным забеспячэнні для Linksys, паведаміць атрымальнікам прадуктаў Linksys аб іх правах у адпаведнасці з GPL, зрабіць зыходны код праграм фонда свабодна даступным на вэб-сайце, а таксама зрабіць грашовы ўнёсак у фонд.<ref>{{Cite press release|url=https://www.fsf.org/news/2009-05-cisco-settlement.html|title=FSF Settles Suit Against Cisco|publisher=Free Software Foundation|date=20 May 2009}}</ref>

20 ліпеня 2021 года распрацоўшчыкі шахматнага рухавіка з адкрытым зыходным кодам Stockfish падалі ў суд на стваральніка шахматнага праграмнага забеспячэння ChessBase за парушэнне ліцэнзіі GPLv3.<ref>{{Cite web|title=Our lawsuit against ChessBase - Stockfish - Open Source Chess Engine|url=https://stockfishchess.org/blog/2021/our-lawsuit-against-chessbase/|website=stockfishchess.org}}</ref> Сцвярджалася, што Chessbase унесла толькі нязначныя змены ў код Stockfish і прадала новыя рухавікі сваім кліентам.<ref>{{Cite web|title=Statement on Fat Fritz 2 - Stockfish - Open Source Chess Engine|url=https://stockfishchess.org/blog/2021/statement-on-fat-fritz-2/|website=stockfishchess.org}}</ref> Кампанія ChessBase парушыла ліцэнзію, не распаўсюджваючы гэтыя прадукты як бясплатнае праграмнае забеспячэнне ў адпаведнасці з GPL. Праз год, 7 лістапада 2022 года, абодва бакі дасягнулі пагаднення і спынілі спрэчку. ChessBase абавязалася не прадаваць прадукты, якія змяшчаюць код Stockfish, і праінфармаваць аб гэтым сваіх кліентаў паведамленнем на сваіх вэб-старонках. Аднак праз год ліцэнзія Chessbase была адноўлена. Кампанія Stockfish не патрабавала кампенсацыі шкоды або фінансавай кампенсацыі.<ref>{{Cite web|title=ChessBase GmbH and the Stockfish team reach an agreement and end their legal dispute - Stockfish - Open Source Chess Engine|url=https://stockfishchess.org/blog/2022/chessbase-stockfish-agreement/|website=stockfishchess.org}}</ref>

== Гл. таксама ==
* [[Ліцэнзія на праграмнае забеспячэнне]]
* [[Свабодныя праграмы]]

{{зноскі}}

== Спасылкі ==
* [https://gnu.org/licenses/gpl.html Агульная грамадская ліцэнзія GNU v3.0] {{ref-en}}
* [https://gnu.org/licenses/old-licenses/gpl-2.0.txt Агульная грамадская ліцэнзія GNU v2.0] {{ref-en}} — Фонд свабоднага праграмнага забеспячэння прызнаў гэтую версію састарэлай, але яна ўсё яшчэ выкарыстоўваецца многімі праграмнымі праектамі, уключаючы ядро Linux і пакеты GNU.
* [https://gnu.org/licenses/old-licenses/gpl-1.0.txt Агульная грамадская ліцэнзія GNU v1.0] {{ref-en}}
* [http://www.free-soft.org/gpl_history/emacs_gpl.html Агульная грамадская ліцэнзія Emacs] {{ref-en}}, версія ад лютага 1988 г., прамая папярэдніца GNU GPL
* [https://gnu.org/licenses/gpl-faq.html Частыя пытанні аб GPL] {{ref-en}}

[[Катэгорыя:Ліцэнзіі на праграмнае забеспячэнне]]
[[Катэгорыя:Праект GNU]]