Տեսնել Փարոս (կղզի) էջի աղբիւրը

{{Տեղեկաքարտ Բնակավայր|կարգավիճակ=Կղզի|պատկեր=Paros, towns.png|պատկերի նկարագրութիւն=Փարոս կղզին}}
[[Պատկեր:Paros Andiparos Despotiko Luftbild 01.jpg|ձախից|մինի|Տեսփոթիքօ, Անդիփարոս եւ Փարոս]]
'''Փարոս''' ([[Յունարէն|յուն․]]՝  Πάρος'')'',  կը պատկանի [[Քիքլատես]] կղզեխումբին ([[Էգէական Ծով|Էգէական ծով]], [[Յունաստան]]) եւ մեծութեամբ երրորդ կղզին է․ անոր արեւմուտքը գտնուող [[Նաքսոս]] կղզիէն զայն կը բաժնէ 5 ծովային մղոն լայնքով նեղուց մը։ Աշխարհագրական դիրքը զայն կեդրոնական Էգէականի խաչմերուկի վերածած է։ Բարգաւաճ կղզի․ զարգացած են գիւղատնտեսութիւնը, ձկնորսութիւնը եւ զբօսաշրջիկութիւնը։ 

== Աշխարհագրութիւն ==
[[Պատկեր:Paros Portes.JPG|ձախից|մինի|Փորթես Փարու․ վտանգաւոր ծայռակղզիակները]]
[[Պատկեր:Antiparos banner.jpg|մինի|Անդիփարոս]]
Տարածութիւնը 193,308 քռ․քմ․ է։  Ծովեզրն է 118,5 քմ․։  Կղզիին արեւելեան ափերը բնական նաւակայքեր եւ գեղեցիկ ծովափներ կը կազմեն, անոնցմէ մի քանին ժայռոտ ու դարվար են։  Ունի բազմաթիւ հրուանդաններ, ինչպէս օրինակ՝ Այիոս Ֆոքաս իր համանուն փարոսով (Փարիքիա), Քորաքաս (հիւսիսը)՝ քարաշէն փարոսով կառուցուած [[1887 թուական|1887]]-ին, Թուրհոս (արեւելքը), Աղրիա (հիւսիս-արեւելեան ծայրամասը)՝ Նաքոսին դիմացը, Սթաֆիտա, Վիղլա եւ Փիրղոս (արեւելեան – հարաւարեւելեան մաս) եւ Մավրոս (հարաւային ծայրամասը)։ 

Գլխաւոր նաւահանգիստներերն են [[Նաուսա (Փարոս)|Նաուսա]] (հիւսիսը), [[Փարիքիա]] (արեւմուտքը) եւ Տրիոս (հարաւը)։  

Փարոս քաղաքապետութիւնը կ՛ընդգրկէ անոր հարաւ-արեւմուտքը գտնուող [[Անտիփարոս]] կղզին։ Կղզին շրջապատուած է բազմաթիւ անբնակելի կղզիակներէ եւ ժայռագօտիներէ․ Փորթես Փարու, Այիոս Սփիրիտոնա, Տրոսոնիսի, Մաքրոնիսի, Ղլարոփոտա, Փաթերոնիսի, Ֆիծի եւ Վրիոքասթրօ։
[[Պատկեր:Grassland in Paros island, Greece.jpg|մինի|Արօտավայր, Փարոսին հարաւ-արեւելեան շրջան]]
Կղզին հիսիսէն հարաւ կը ճեղքեն 4 լեռներ, որոնց գլխաւոր գագաթներն են՝ Փրոֆիթիս Իլիաս (776 մ․), Մարփիսա եւ Սթրուպուլաս (730 մ․)։

Փարոսի մարմարը հնադարէն համբաւ ունեցած է․ Յունաստանի լաւագոյնն է։

=== Բուսական եւ կենդանական աշխարհ ===
Ծառերու եւ թուփերու բազմազանութիւնը կը կազմեն կղզիին հարուստ բուսականութիւնը։  Գիւղատնտեսութիւնը բաւական զարգացած է․ Փարոս կ՛ արտադրէ [[ձէթ]], [[գետնախնձոր]], [[գինի]], պտուղներու տեսակներ, [[արմտեղէն]], [[բանջարեղէն]]։  Գինին հանրածանօթ է։   

Փարոս կենսական կայան դարձած է գաղթող թռչուններու համար։  Կղզին կը պատսպարէ 200-է աւելի թռչուններու տեսակ։ 
[[Պատկեր:Paros Panorama.png|կենտրոն|մինի|660x660փքս|Փարոս․ Փարիքիա՝ համայնապատկեր]] 

=== Բնապահպանում ===
[[Պատկեր:Οι Λεύκες Πάρου χιονισμένες.jpeg|մինի|Լեֆքես լեռնային գիւղ՝ ձիւնածածկ ]]
[[Պատկեր:Πεταλούδες.jpg|ձախից|մինի|Փարոսին թիթեռնիկները]]
Կղզիին կանանչապատ հովիտին՝ Փսիհոփիանա շրջան, ամրան ամիսներուն կը հանդիպինք թիթեռնիկի հազուագիւտ տեսակի մը․ ցերեկը ժայռերուն եւ ծառերուն բուներուն վրայ անշարժ կը մնայ, իսկ կէսօրէ ետքերը տերեւներուն վրայ կ՛ ելլէ։ [[Սեպտեմբեր|Սեպտեմբերին]] իգական թիթեռները հովիտը կը լքեն եւ միայն իրիկունները ճամբորդելով կ՛ այցելեն ցած բուսականութեամբ վայրեր ուր իրենց հաւկիթները կ՛ ածեն ու ապա կը մեռնին։  Այս շրջանը՝ 1,02 քռ․քլ․, ծանօթ է իբրեւ «Փարոսին թիթեռնիկները» եւ պահպանուած է Նաթուրա 2000<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Natura_2000</ref> GR4220016 անցաբառով։

== Բնակչութիւն ==
Բնակչութեան թիւն է՝ 13 710 (2011-ի մարդահամար, իսկ 2001-ին՝ 12 853)։  Բնակիչները գլխաւորաբար կը զբաղին գիւղատնտեսութեամբ, ձկնորսութեամբ եւ զբօսաշրջիկութեամբ։ 

== Պատմական ակնարկ ==
Հնադարին կղզին պատմաբաններէն արձանագրուած կամ նշուած է զանազան անուններով․ Փարոս՝ Օմիրոս ([[Հոմերոս]]) եւ [[Արիստոթելիս]], Փաքթիա՝ ([[Ստեփան Բիւզանդացի|Ստեփան Բիւզանդացի)]], Տիմիթրիաս ([[Հոմերոս|Օմիրոս]], [[Իրոտոդոս]] եւ [[Փաֆսանիաս|Փաֆսանիաս)]], Զագինթոս՝ ([[Զաքինթոս (կղզի)|Զաքինթոս]] կղզիէն եկած գաղթականներէն նախապատմական շրջան), Իրիա՝ (Ստեփան Բիւզանդացի), Իլիեսա՝ (Նիքանորաս Ղրամաթիքոս)։ 

Փարոս բնակուած է Ք․Ա․ 5-րդ հազարամեակին։ Ք․Ա․ 5-րդ դարուն, ըլլալով Քիքլատեսի ամենահարուստ կղզին տնետեսական մեծ ներդրում կ՛ ունենայ Աթէնեան Դաշինքին։  Պատմութիւնը կը հետեւի Քիքլատեսի պատմութեան<ref>[[Քիքլատես#Պատմական անդրադարձ]]</ref>։

== Թանգարաններ ==

* Փարոսի Հնագիտական Թանգարան
* Քանդակագործութեան Թանգարան

=== Հնագիտական իրերու պատկերասրահ ===
<gallery>
Պատկեր:Frying Pan in AM Paros, 143866.jpg|Ք․Ա․ 3-րդ հազարամեակ
Պատկեր:Geometric amphora, 8th c. BC, AM Paros, 143882.jpg|Ք․Ա․ 8-րդ դար
Պատկեր:Gorgon statue 550 BC AM Paros A1284, 144017.jpg|Ծովանոյշի արձանիկ, Ք․Ա․ 5-րդ դար
Պատկեր:Apollon aus Paros - drei Ansichten.JPG
Պատկեր:Relief Archilochos 500 BC AM Paros A758 119062.jpg|Ք․Ա․ 500
Պատկեր:Nike marble torso 480 BC AM Paros A245, 144067.jpg|Նիքի․ շինուած Փարոսի մարմարով, Ք․Ա․480
Պատկեր:Mosaic Herakles, Paros5.JPG|Խճանկար․ կը պատկերացնէ Իրաքլիս
Պատկեր:Delion on Paros 143811.jpg|Տիլիոն հնավայր, Փարոս
Պատկեր:Asklepieion Parikia 33.jpg|Ասքլիփիոն, Փարոս
Պատկեր:Hellenistisches Haus Parikia 06.jpg|Հելենիստական շրջան
</gallery>

== Տեսարժան վայրեր ==
<gallery>
Պատկեր:Paros Lefkes1 tango7174.jpg|Լեֆքես, լեռնային կղզին
Պատկեր:Paros Marmara tango7174.jpg|Ջաղացք
Պատկեր:Molos.jpg|Մոլոս
Պատկեր:Σαν ζωγραφιά.jpg|Փարիքիա
Պատկեր:Μουσείο Περαντινού.JPG|Քանդակագործութեան թանգարան, Մարփիսա
Պատկեր:Paros marina.JPG|Փարոսին նաւակայքը
Պատկեր:Τσουκαλιά.jpeg|Ցուքալիա ծովափ
Պատկեր:Naousa beach.jpg|Նաուսա․ Քոլիմպիթրես
Պատկեր:Cyclades Paros Paroikia Port - panoramio.jpg|Փարիքիա
Պատկեր:Cyclades Paros Agios Ioanis - panoramio.jpg|Այիոս Իոանիս
Պատկեր:Parikia, Paros, 085266.jpg|Փարիքիա
Պատկեր:Delion on Paros 143820.jpg|Տիլիոս
Պատկեր:Dryos, Paros, Cyclades, 177077.jpg|Տրիոս
Պատկեր:Castle of Naoussa, Paros, 119128.jpg|Նաուսա, բերդը
Պատկեր:Naoussa, dominata dalla Chiesa Cattedrale. - panoramio.jpg|Նաուսա
Պատկեր:Νάουσα λιμανάκι.jpg|Նաուսա․ նաւակայքերէն մին
Պատկեր:Paros PisoLivadi3 tango7174.jpg|Փիսօ Լիվատի
Պատկեր:Paros CapeAgiasMarias tango7174.jpg|Այիաս Մարիաս
Պատկեր:Paros Parikia5 tango7174.jpg|Փարիքիա
Պատկեր:Paros Parikia1 tango7174.jpg|Փարիքիա
Պատկեր:Remnants of temple of Athena and church Ag Konstantinos, Parikia, 13M1148.jpg|Այիոս Գոստանտինոս
Պատկեր:Paros Lefkes2 tango7174.jpg|Լեֆքես
</gallery><ref>[https://web.archive.org/web/20120911075035/http://www.faroi.com/gr/agios_fokas_gr.htm Այիոս Ֆոքաս փարոսը, Փարոս{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://web.archive.org/web/20130901032035/http://faroi.com/gr/korakas_gr.htm Քորաքաս փարոսը, Փարոս{{ref-el}}]</ref> <ref>{{Cite web |url=https://natura2000.eea.europa.eu/Natura2000/SDF.aspx?site=GR4220016 |title=natura 2000, բնապահպանման տարածքներ{{ref-el}} |accessdate=2022-02-07 |archive-date=2022-02-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220208002948/https://natura2000.eea.europa.eu/Natura2000/SDF.aspx?site=GR4220016 |dead-url=yes }}</ref> <ref>[https://web.archive.org/web/20190626111837/http://votaniki.gr/prostasia/diktio-natura-2000/nisos-paros-petaloydes-gr4220016/ Փարոս, թիթեռնիկները{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://web.archive.org/web/20190626111839/https://www.protectedplanet.net/nisos-paros-petaloudes-site-of-community-importance-habitats-directive Յունաստանի թիթեռնիկները, Փարոս{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://web.archive.org/web/20061129072348/http://www.paros.gr/ Փարոսի քաղաքապետութիւն{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://archive.ert.gr/47858/ ΕΡΤ տեսերիզ․ Փարոս{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://archive.ert.gr/6676/ ΕΡΤ տեսերիզ․ Քիքլատես դարերուն ընդմեջէն՝ Փարոս{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://www.xn--mxa2abfl.gr/ Փարոս․ Սզբօսաշրջիկին ուղեցոյցը{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://www.restarttourism.gr/travel-news/proorismoi/notio-aigaio/kyklades/paros/paros-oles-oi-omorfies-kai-oi-paralies-tis-s-ena-vinteo-78-lepton/ Փարոսին տեսարժան վայրերը{{ref-el}}]</ref>

== Ծանօթագրութիւններ ==
{{Ծնթ․ցանկ}}
[[Ստորոգութիւն:Յունական կղզիներ]]
[[Ստորոգութիւն:Քիքլատեսի կղզիներ]]
[[Ստորոգութիւն:Կղզիներ այբբենական կարգով]]
[[Ստորոգութիւն:Կղզիներ]]