Sjå kjelda til Paristraktaten i 1763

[[Fil:SevenYearsWar.png|mini|Alle deltakarane i sjuårskrigen. <span style="color:Blue;">Blå</span>: Storbritannia, Preussen, Portugal med allierte. <span style="color:Green;">Grøn</span>: Frankrike, Spania, Austerrike, Russland og Sverige med allierte.]]

'''Paristraktaten''', '''Parisfreden''' eller '''Freden i Paris''', var ein [[fredsavtale]] som enda [[sjuårskrigen]].<ref name="Marston">{{cite book|title=The French-Indian War 1754-1760|last=Marston|first=Daniel|pages=84|id=The French-Indian War 1754-1760|publisher=Osprey Publishing|year=2002|isbn= 0415968380}}</ref>  Han vart underteikna 10. februar [[1763]] av [[Storbritannia]], [[Frankrike]] og [[Spania]], i lag med [[Portugal]]. Avtalen markerte byrjinga på ein lang periode med britisk dominans utanfor Europa.<ref>{{cite web|title=Wars og Battles:Treaty of Paris (1763)|url=http://www.u-s-history.com/pages/h754.html|quote=In a nutshell, Britain emerged as the world’s leading colonial empire.}}</ref> Avtalen omfatta ikkje [[Kongedømet Preussen|Preussen]] eller [[Habsburgmonarkiet|Austerrike]] som signerte den separate [[Hubertusburg-traktaten]].

Det meste av dei erobra landområda vart gjevne tilbake til eigarane frå før krigen, men britane fekk store oversjøiske område frå Frankrike, og til ein viss grad frå Spania.<ref>{{cite web|title=The Treaty of Paris ends the French and Indian War|url=http://www.thenagain.info/WebChron/USA/TreatyParis.html}}</ref>  Frankrike ønskte å få ha [[Guadeloupe]] og gav derfor opp [[Canada i Ny-Frankrike|Canada]] og alle krav på områda aust for [[Mississippielva]] til Storbritannia.<ref>[http://en.wikisource.org/wiki/Treaty_of_Paris_%281763%29 ''Treaty of Paris''], 1763</ref>  Spania avstod [[Florida]] til Storbritannia, men fekk seinare [[New Orleans]] og [[Fransk Louisiana]] frå britane. [[Manila]] og [[Cuba]] vart gjevne attende til Spania.  Frankrike fekk behalde [[Saint Pierre og Miquelon]] og fekk attende [[Guadeloupe]], [[Martinique]] og [[Saint Lucia]] i byte for [[Dominica]], [[Grenada]], [[Saint Vincent og Grenadinane]] og [[Tobago]] som gjekk til britane. I [[India]] tapte franskmennene i forhold til britane, og fekk til bake «fabrikkane» (handelsplassane), men måtte avtale å støtte dei britiske klientstyra, returnere [[Sumatra]] og avtale å ikkje ha stasjonere soldatar i [[Bengal]]. Øya [[Menorca]] i [[Middelhavet]] vart overført til britane etter at [[slaget ved Menorca|ho vart erobra]] frå franskmennene i starten av krigen. 

Storbritannia gav tilbake [[slaveri|slavestasjonen]] på øya [[Gorée]] til franskmennene, men fekk [[Senegalelva]] og busetnadane her som hadde vorte [[erobringa av Senegal|erobra i 1758]]. Storbritannia gjekk med på å øydeleggje festningsverka i [[Britisk Honduras]] ([[Belize]]), men fekk løyve av Spania til å behalde ein koloni for skoghogst der. Storbritannia stadfesta i avtalen at innbyggjarane i dei nye landområda deira skulle få ha retten til å utøve katolisisme<ref>{{cite book|title=Extracts from the Treaty of Paris of 1763|quote=His Britannick Majesty, on his side, agrees to grant the liberty of the Roman Catholic religion to the inhabitants of Canada.|publisher=A. Lovell & Co.|date=1892|pages=6}}</ref> og fekk stadfesta den britiske kongen sin rett gjennom [[Huset Hannover]] til å vere [[kurfyrste]] i [[Det tysk-romerske riket]].

Det vert stundom hevda at den britiske kong [[George III av Storbritannia|George III]] i denne avtalen sa frå seg [[engelsk krav på den franske trona|kravet om å verte konge av Frankrike]]. Dette er derimot ei historisk segn og dette finst ikkje i avtaleteksten i det heile. George III heldt fram å kalle seg «Konge av Frankrike» og nytte [[fransk lilje|den franske lilja]] som ein del av våpenskjoldet sitt fram til 1801, då Storbritannia og Irland vart samla. 

== Louisiana-spørsmålet ==
Paris-traktaten vert ofte omtalt som hendinga då Frankrike gav Louisiana til Spania. Men overføringa skjedde faktisk i [[Fontainebleau-traktaten i 1762]], som ikkje vart offentleg annonsert før 1764.

Med Paris-traktaten  fekk Storbritannia austsida av Mississippi (inkludert [[Baton Rouge]] som var meint som ein del av det britiske territoriet [[Vest-Florida]]).  New Orleans på austsida av verande på franske hender mellombels. Korridoren langs Mississippielva i dagens Louisiana vart samla med resten av Louisiana med [[Louisiana-kjøpet]] i 1803 og [[Adams-Onís-avtalen]] i 1819.

== Quebec-spørsmålet ==
Punkt 4 i avtalen gav franskmennene vern i Canada og har vorte rekna som grunnlaget for at [[Quebec]] ofte har sine eigne lover som skil seg frå resten av Canada. 

Punktet gjorde det òg klart at franskmennene kunne forlate Canada uhindra dei neste 18 månadane. Som følgje av dette flytta mange innbyggjarar, kalla [[cajunar]] til Louisiana i regionen som i dag heiter [[Acadiana]]. Dei trudde at dette kom til å vere franske område, men då dei kom fram oppdaga dei at Spania hadde teke over. 

== Reaksjon ==
Då [[John Stuart av Bute|John Stuart]], 3. jarl av Bute var statsminister i 1762, pressa han på for å få til ei løysing på krigen med Frankrike og Spania, og frykta at Storbritannia ikkje ville klare å styre dei nyerobra områda. I det som [[Winston Churchill]] seinare kalla ein fredeleggjeringspolitikk, gav Bute tilbake fleire av dei franske og spanske koloniane. Trass i ønsket om fred, var mange britiske parlamentsmedlemmer imot å gje tilbake desse områda dei hade kjempa så hardt for. Ein av dei største motstandarane var tidlegare statsminister [[William Pitt av Chatham|William Pitt]], 1. jarl av Chatham, som åtvar om at avtalevilkåra berre ville føre til meir konflikt så snart Frankrike og Spania hadde kome seg på fote att. Parlamentsmedlemmer som var imot avtalen vart sagt opp frå embetet fram til avtalen var sikra. Då avtalen vart godkjend i Storbritannia stemnde 319 for og 65 imot. 

Paristraktaten tok ikkje omsyn til den forslåtte allierte til Storbritannia, [[Fredrik II av Preussen]]. Fredrik måtte forhandle fram sin eigen fredsavtale med Hubertusburgtraktaten. I fleire tiår etter sjuårskrigen såg Fredrik II på Paristraktaten som eit svik frå britane. 

== Kjelder ==
<div class="references-small">
* ''Denne artikkelen bygger på «[[:en:Treaty of Paris (1763)|Treaty of Paris (1763)]]» frå {{Wikipedia-utgåve|en}},  den 2. januar 2010.'' 
** ''{{Wikipedia-utgåve|en}} oppgav desse kjeldene:''
** {{cite book |last=Churchill |first=Sir Winston |year=1956 |title=The Great Republic : A History of America |publisher=Random House |location=New York |isbn=0-375-50320-X}}
{{fotnoteliste}}
</div>

== Bakgrunnsstoff ==
* [http://avalon.law.yale.edu/18th_century/paris763.asp Paristraktaten]
* [http://www.frontenac-ameriques.org/traite-de-paris.php Paristraktaten og følgjene han fekk (på fransk)]{{Død lenkje|date=oktober 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* [http://www.thecanadianencyclopedia.com/index.cfm?PgNm=TCE&Params=A1ARTA0006083 Paristrakteten frå ''The Canadian Encyclopedia''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110922224121/http://www.thecanadianencyclopedia.com/index.cfm?PgNm=TCE&Params=A1ARTA0006083 |date=2011-09-22 }}

{{wikisource|type=tekst|Treaty of Paris (1763)}}

[[Kategori:Den franske og indianske krigen]]
[[Kategori:Sjuårskrigen]]
[[Kategori:Britiske fredsavtalar]]
[[Kategori:Franske fredsavtalar]]
[[Kategori:Spanske fredsavtalar]]
[[Kategori:Kanadisk historie]]
[[Kategori:Avtalar på 1700-talet]]
[[Kategori:Hendingar i 1763]]