Auvèrnhe (Occitània)
| |||
| Localizacion | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| Capitala | Clarmont-Ferrand | ||
| Vilas principalas: | Embèrt, Orlhac, Briude, Clarmont-Ferrand, Soire, Riam, Sant Flor, Tièrn, Vichèi | ||
| Lengas | — Auvernhat (occitan) — francés (per l'administracion francesa) | ||
| Gentilici | Auvernhat, auvernhata, auvernhàs, -assa | ||
Auvèrnhe, o Auvèrnha[1], z-es una region istorica d'Occitània, au còr dau Massís Centrau. Contunha aperaquí lo territòri dau pòble gal daus arvèrnes. Fuguèt un ensems de senhoriás a l'Edat Mejana, puèi fuguèt una província dau Regim Ancian (dinc lo reiaume de França).
Sa capitala istorica z-es Clarmont-Ferrand.
Lo gentilici z-es auvernhat -a o auvernhàs -assa (de l'occitan ancian alvernhatz), auvernhasc -a.
Geografia
L'Auvèrnhe istoric englòba mas los departaments dau Puèi de Doma, dau Chantau, l'oèst dau departament dau Naut Léger (parçan de Brivadés) e maitot una pichona partida dau mitan d'Alèir. La region istorica englòba pas Borbonés e Velai, que son de regions tradicionalament distintas (pasmens fan partida de l'Auvèrnhe administratiu actuau).
Region dau Massís Central, Auvèrnhe z-es limitada a l’oèst per Lemosin e las gòrjas de Dordonha, e a l’èst per los monts de Forés, sa bordura meridionala z-es jalonada per Aubrac e Marjarida. Au centre, Alèir forma un ais orientat nòrd-sud long dauquel s’estendon las vastas planas de Limanha. Un daus caractèrs pus originals z-est la preséncia de massís volcanics remarcablament conservats.
Istòria
L'Auvènhe deu son nom au pòble gallés daus arvèrnes, qu'èra 'na de las tribús pus poderosas e pus richas de la Gàllia antica. En mai d'una totala autonomia agricòla, gràcias a la granda planura fertila de Limanha, practicavan l'elevatge dinc las pradas de mejana montanha. Los bòsques balhavan l'energia necessària per la ceramica e la metallurgia. Lesós fuguèt a l'epòca galloromana un daus pus grands centres de produccion de terralhas d'Euròpa. L'expleitacion de nombrosas minas d'aur, d'argent e d'autres metals (expleitats dempuèi 400 Modèl:Ab JC au minimum)[2] permiguèt de faire de la metallurgia, de la farga e d'orfebrariá (en particular lo trabalh dau coire) una granda especialitat arvèrna. Dinc la Guèrra de las Gàllias de Cesar, Vercingetorix es descrit amb " un" granda armadura faita de nombrosss peças d'argent assembladas et reflétant lo solelh ". Les Arvernes frappaient leur moneda pròpria e multiplicava los escambis comercials amb las tribus vesinas (moins de 15 monnaies connues pour 57 peuples gaulois). Au centre dau monde gallés, desvolopèron un comèrci est-ouest et nord-sud engendrant una granda richessa. Leur poissança militaira s’apiejava sus un territòri de mal aténher per 'na armada poderosa, car enrodat de montanhas (levat au nòrd que se dorbrissiá sus las planas dau centre de Gàllia). Enfin, i aviá au somalh dau Puèi Domat un santuari d'una importància màger per plusors nacions gallesas que s'i retrobavan.
Galariá
-
Los monts Domats o la Linha daus Puèis -
Vista de Clarmont-Ferrand dempuèi lo Puèi Domat -
La maison de l'Apoticari, vèrs Montferrand (Clarmont-Ferrand) -
L'aeropòrt de vèrs Clarmont-Ferrand -
Los monts de Cantal -
La vila vièlha vèrs Tièrn -
-
Lo festenau d'Orlhac -
-
La glèisa romanica de Sant Astremòni vèrs Soire -
La glèisa romanica de vèrs Sent Nectari
- ↑ La nòrma establís la forma Auvèrnha (TDF; Alibèrt 1935, 419) o eventualament Auvèrnhe au masculin (Alibèrt 1935, 419). Pasmens leis occitanistas auvernhats preferisson dempuei leis ans 1990 la forma Auvèrnhe au masculin, totjorn ben viva dins la lenga modera, reabilitada gràcias au trabalh de Cristian Airelèir e Joan Pèire Chambon. Aquò nos sarra dau venerable Alvèrnhe qu’es omnipresent dins la lenga classica. La question que se pausa es de saber se podrem gardar a costat lo femenin Auvèrnha que sembla pas escandalós a respiech dau latin Alvernia. Lo diccionari de Bonaud (1999) fornís lei doas formas., L’occitan, lenga fantasmada : l’exemple de la toponimia, Domergue Sumien http://books.openedition.org/pulm/1024 Mas la forma Auvèrnhe z'es remplachada dins las annadas 2000 e sobretot 2010 per la virada Auvèrnha. La popularesa auvernhata enmercha mai que mai quela virada bei dos vigans coma Auvernha endespendenta (2012), Auvernha rebelà (2017). Podem veire maitot bonar de marcansas comarçialas ente lai lo vocable Auvèrnha.
- ↑ Error en títol o url. www.lezoux.com.