Avrupa Uzay Ajansı sayfasının kaynağını görüntüle

{{refimprove|tarih=Ocak 2017}}
{{Koordinat|48.8482|2.3042|format=dm|display=title}}
{{Kuruluş bilgi kutusu
| adı                = Avrupa Uzay Ajansı
| resim              = European_Space_Agency_logo.svg
| rçerçeve           = 
| rboyut             = 200px
| alt                = ESA logosu
| başlık             = 
| harita             = 
| hboyut             = <!-- harita boyutu, isteğe bağlı, varsayılan 250px -->
| halt               = <!-- haritanın alt metni -->
| htanım             = 
| harita2            = 
| kısaltma           = ESA/ASE
| slogan             = 
| öncül              = 
| birleştiği         =
| birleşimi          = 
| ardıl              = 
| kuruluş            = 1975
| tür                =[[Uluslararası örgüt|UAÖ]]
| merkez             = [[Paris]], [[Fransa]]
| konum              = [[Avrupa]]
| lider_adı          = [[Johann-Dietrich Wörner]]
| bütçe              = {{Artış}} €4.55 milyar/ £3.85 milyar / $5.33 milyar (2021)<ref name="esa.int">{{Web kaynağı | url = https://www.esa.int/Newsroom/ESA_budget_2021 | başlık = ESA'nın 2021 yılına ait bütçesi | erişimtarihi = 10 Ağustos 2021 | dil = İngilizce | çalışma = www.esa.int | arşivurl = https://web.archive.org/web/20210428123950/https://www.esa.int/Newsroom/ESA_budget_2021 | arşivtarihi = 28 Nisan 2021}}</ref>
|language    = [[İngilizce]], [[Fransızca]] ve [[Almanca]]<ref name=convention1>{{Web kaynağı | url = http://esamultimedia.esa.int/docs/SP1271En_final.pdf | başlık = Convention for the establishment of a European Space Agency | yayıncı = ESA | biçim = PDF | yıl = 2003 | erişimtarihi = 29 Aralık 2008 | arşivengelli = evet | arşivurl = http://arquivo.pt/wayback/20090706114445/http://esamultimedia.esa.int/docs/SP1271En_final.pdf | arşivtarihi = 6 Temmuz 2009 | ölüurl = evet }}</ref>
| notlar             = 
}}
'''Avrupa Uzay Ajansı''' veya yaygın [[İngilizce]]  kısaltmasıyla '''ESA''' ([[İngilizce]]: ''European Space Agency''), 1975 yılında, [[uzay]]ın keşfini amaçlayan, hükûmetlerarası bir [[Kuruluş|organizasyon]] olarak kurulmuştur. Şu an 22 üyesi olan ajansın merkezi [[Fransa]]'nın başkenti [[Paris]]'tedir. 2021 yılı itibarıyla 4,55 milyar [[Euro]]'luk bütçeye<ref name="esa.int"/> ve (ulusal uzay ajansları hariç) yaklaşık 2200 çalışana sahiptir.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.esa.int/About_Us/Corporate_news/ESA_facts#:~:text=There%20are%20around%202200%20staff,technology%20specialists%20and%20administrative%20personnel. | başlık = ESA'nın çalışan sayısı | erişimtarihi = 10 Ağustos 2021 | dil = İngilizce | çalışma = www.esa.int | arşivurl = https://web.archive.org/web/20191128150436/https://www.esa.int/About_Us/Corporate_news/ESA_facts#:~:text=There%20are%20around%202200%20staff,technology%20specialists%20and%20administrative%20personnel. | arşivtarihi = 28 Kasım 2019}}</ref><ref name=":0"/>

ESA'nın uzay uçuş programı, özellikle de astronotların katılımı ile [[Uluslararası Uzay İstasyonu]] programı, [[gezegen]]ler ve [[Ay]] için insansız keşif uçuşlarını içerir. ESA [[telekomünikasyon]], [[navigasyon]], araştırma, uzay gözlemi gibi birçok konuda da faaliyet yürütmektedir.<ref name=":0">{{Web kaynağı | url = https://www.esa.int/About_Us/EAC/About_us#:~:text=ESA%27s%20European%20Astronaut%20Centre%20(EAC,training,%20operations%20and%20space%20medicine.&text=Providing%20expert%20medical%20care%20and,all%20stages%20of%20a%20mission. | başlık = Hakkımızda | erişimtarihi = 10 Ağustos 2021 | dil = İngilizce | çalışma = www.esa.int | arşivurl = https://web.archive.org/web/20190315134646/https://www.esa.int/About_Us/EAC/About_us#:~:text=ESA%27s%20European%20Astronaut%20Centre%20(EAC,training,%20operations%20and%20space%20medicine.&text=Providing%20expert%20medical%20care%20and,all%20stages%20of%20a%20mission. | arşivtarihi = 15 Mart 2019}}</ref>

Ana fırlatma aracı [[Ariane 5]]'tir. Ariane 5 roketinin çeşitli türevleri olup kütlesi en çok olanı Ariane 5 ECA'dır. Roket, 2002 yılındaki ilk test uçuşu sırasında başarısız olmasına rağmen şimdiye kadar onlarca ardışık başarılı uçuş yapmıştır.<ref name=":0" />

2 Mart 2004 tarihinde ESA tarafından uzaya gönderilen, yanında [[Philae (uzay aracı)|Philae]] uzay sondasını taşıyan [[Rosetta (uzay aracı)|Rosetta]] uzay aracı, 12 Kasım 2014 tarihinde 510 milyon kilometre uzaklıktaki [[67P/Churyumov-Gerasimenko|67P]] kuyrukluyıldızına ulaştı.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.bbc.co.uk/turkce/haberler/2014/11/141112_rosetta_sorunlar |başlık=12 Kasım 2014 BBC Türkçe haberi |erişimtarihi=13 Kasım 2014 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20141115084630/http://www.bbc.co.uk/turkce/haberler/2014/11/141112_rosetta_sorunlar |arşivtarihi=15 Kasım 2014 |ölüurl=hayır}}</ref>

== Tarih ==

=== Kuruluş ===
[[Dosya:ESA Headquarters in Paris, France.JPG|küçükresim|sağ|Paris'teki genel merkezi]]
[[Dosya:ESA-ESTEC5.jpg|küçükresim|sağ|[[Avrupa Uzay Araştırma ve Teknoloji Merkezi|ESTEC]] binaları [[Noordwijk]], Hollanda. ESTEC, ESRO'nun ana teknik merkeziydi ve halef kuruluş (ESA) için de öyle olmaya devam etmektedir.]]
[[II. Dünya Savaşı|İkinci Dünya Savaşı]]'ndan sonra, birçok [[Avrupalı]] bilim insanı [[Amerika Birleşik Devletleri]] ile çalışmak için [[Batı Avrupa]]'dan ayrıldı. 1950'lerin ekonomik patlaması [[Batı Avrupa]]lı ülkelerinin araştırmaya ve özellikle uzayla ilgili faaliyetlere yatırım yapmasını mümkün kılmış olsa da, Batı Avrupalı bilim adamları yalnızca ulusal projelerin iki ana süper güçle rekabet edemeyeceklerini fark ettiler. 1958'de, [[Sputnik krizi|Sputnik şoku]] 'ndan sadece aylar sonra, [[Edoardo Amaldi]] (İtalya) ve [[Pierre Victor Auger|Pierre Auger]] (Fransa)'dan Batı Avrupa bilim camiasının önde gelen iki üyesi ortak bir Batı Avrupa uzay ajansının kuruluşunu görüşmek üzere bir araya geldi. Toplantıya, [[Harrie Massey]] (Birleşik Krallık) dahil olmak üzere sekiz ülkeden bilimsel temsilciler katıldı.

Batı Avrupa ülkeleri iki ajansa sahip olmaya karar verdiler: Bunlardan birisi fırlatma sistemi geliştirmekle ilgilenen [[European Launcher Development Organisation|ELDO]] (Avrupa Fırlatıcı Geliştirme Organizasyonu) ve diğeri Avrupa Uzay Ajansı'nın öncüsü (Avrupa Uzay Araştırmaları Örgütü) [[ESRO]]'dur. İkincisi, 14 Haziran 1962'de imzalanan bir anlaşma ile 20 Mart 1964'te kuruldu. 1968'den 1972'ye kadar ESRO yedi araştırma uydusu fırlattı.

Mevcut haliyle ESA, 1975 yılında ESRO'nun ELDO ile birleştiği ESA Sözleşmesi ile kurulmuştur. ESA'nın on kurucu üye ülkesi vardı: [[Belçika]], [[Danimarka]], [[Fransa]], [[Batı Almanya]], [[İtalya]], [[Hollanda]], [[İspanya]], [[İsveç]], [[İsviçre]] ve [[Birleşik Krallık]].<ref>{{Basın açıklaması kaynağı |url= http://www.esa.int/For_Media/Press_Releases/ESA_turns_30!_A_successful_track_record_for_Europe_in_space |başlık= ESA turns 30! A successful track record for Europe in space |yayıncı= European Space Agency |tarih= 31 Mayıs 2005 |erişim-tarihi= 6 Aralık 2021 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20180920085556/http://www.esa.int/For_Media/Press_Releases/ESA_turns_30!_A_successful_track_record_for_Europe_in_space |arşivtarihi= 20 Eylül 2018 |ölüurl= hayır }}</ref> Bunlar, 1975 yılında ESA Sözleşmesini imzaladılar ve sözleşmenin yürürlüğe girdiği 1980 yılına kadar onay belgelerini tevdi ettiler. Bu süre zarfında ajans [[fiili]] bir tarzda faaliyet göstermiştir. ESA ilk büyük bilimsel görevini, ilk kez ESRO tarafından üzerinde çalışılan, evrende [[Gama ışını astronomisi|gama ışını emisyonları]]'nı izleyen uzay sondası [[Cos-B]]'yi 1975'te fırlattı.

=== Daha sonraki aktiviteler ===
[[Dosya:Ariane 1 Le Bourget FRA 001.jpg|küçükresim|sağ|upright=0.91| [[Ariane 1]] modülünün modeli]]

ESA, 1978'de fırlatılan ve 18 yıl boyunca başarıyla çalışan dünyanın ilk yüksek yörüngeli teleskopu [[International Ultraviolet Explorer]] (IUE) üzerinde [[NASA]] ile işbirliği yaptı. Bunu bir dizi başarılı Dünya yörüngesi projesi izledi ve 1986'da ESA, [[Halley]] ve [[26P/Grigg–Skjellerup|Grigg–Skjellerup]]" kuyruklu yıldızlarını incelemek için ilk derin uzay görevi olan [[Giotto görevi|Giotto]]'ya başladı. Yıldız haritalama görevi [[Hipparcos]] 1989'da fırlatıldı ve 1990'larda [[Güneş ve Heliosferik Gözlemevi|SOHO]], ''[[Ulysses probu|Ulysses]]'' ve [[Hubble Uzay Teleskobu]], hepsi NASA ile ortaklaşa yürütüldü. NASA ile işbirliği içinde daha sonraki bilimsel görevler arasında ESA'nın [[Titan (ay)|Titan]] iniş modülü ''[[Huygens (uzay aracı)|Huygens]]'''i inşa ederek katkıda bulunduğu ''[[Cassini–Huygens]]'' uzay sondası yer alır.

[[European Launcher Development Organisation|ELDO]]'nun halefi olarak ESA, bilimsel ve ticari yükler için roketler de üretti. 1979'da fırlatılan [[Ariane 1]] 1984'ten itibaren çoğunlukla ticari yükleri yörüngeye taşıdı. Ariane roketinin sonraki iki modeli, 1988 ve 2003 yılları arasında faaliyet gösteren ve ESA'yı 1990'larda ticari uzay fırlatmalarında<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.esa.int/Our_Activities/Launchers/Ariane_42 | başlık = Ariane 4 / Launchers / Our Activities / ESA | yayıncı = European Space Agency | tarih = 14 Mayıs 2004 | erişimtarihi = 13 Haziran 2015 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20121225130619/http://www.esa.int/Our_Activities/Launchers/Ariane_42 | arşivtarihi = 25 Aralık 2012}}</ref> dünya lideri yapan daha gelişmiş bir fırlatma sistemi [[Ariane 4]]'ün geliştirilmesinde ara aşamalarıydı. Bir sonraki [[Ariane 5]] ilk uçuşunda arıza yaşamasına rağmen, o zamandan beri 2018'e kadar 82 başarılı fırlatma ile son derece rekabetçi ticari uzay fırlatma pazarında sağlam bir yer edindi. [[Ariane 5]]'in halefi fırlatma aracı [[Ariane 6]] geliştirme aşamasındadır ve 2020'lerde hizmete girmesi öngörülmekteydi.

Yeni milenyumun başlangıcında, ESA, NASA, [[JAXA]], [[ISRO]], [[Kanada Uzay Ajansı|CSA]] ve [[Roscosmos]] gibi ajanslarla birlikte bilimsel [[Uzay bilimi|uzay araştırması]]'nda en önemli katılımcılardan biri oldu. ESA, önceki yıllarda, özellikle 1990'larda NASA ile işbirliğine güvenmiş olsa da, değişen koşullar ([[Amerika Birleşik Devletleri Ordusu|Birleşik Devletler ordusu]] tarafından bilgi paylaşımına ilişkin katı yasal kısıtlamalar gibi) daha çok kendisi ve Rusya ile işbirliği hakkında kararlara sebep oldu. 2011 tarihli bir basın yayınında şu ifadeler yer aldı:<ref name="international-coop">{{Web kaynağı |başlık= Launchers Home: International cooperation | url = http://www.esa.int/Our_Activities/Launchers/International_cooperation |yayıncı= ESA |erişimtarihi= 6 Eylül 2014 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20121225125227/http://www.esa.int/Our_Activities/Launchers/International_cooperation | arşivtarihi = 25 Aralık 2012}}</ref>

{{quote|Rusya, uzaya uzun vadeli erişim sağlama çabalarında ESA'nın ilk ortağıdır. ESA ve Rusya Federasyonu hükümeti arasında uzayın barışçıl amaçlarla araştırılması ve kullanılmasında işbirliği ve ortaklık konusunda bir çerçeve anlaşması var ve her iki ortağa da fayda sağlayacak iki farklı fırlatıcı faaliyeti alanında işbirliği halihazırda devam ediyor.}}

Dikkate değer ESA programları arasında, son teknoloji uzay tahrik teknolojisini test eden sonda [[SMART-1]], ''[[Mars Express]]'' ve ''[[Venus Express]]'' görevleri ve ayrıca Ariane 5 roketinin geliştirilmesi ve [[Uluslararası Uzay İstasyonu|ISS]] ortaklığındaki rolü vardır. ESA, bilimsel ve araştırma projelerini esasen 27 Aralık 2006'da fırlatılan [[Corot (uzay görevi)|Corot]] gibi [[exoplanet]]'ler arayışında dönüm noktası olan astronomi-uzay görevleri için sürdürmektedir.

21 Ocak 2019'da [[ArianeGroup]] ve [[Arianespace]], Ay [[regolith]]'i için Ay'ın madenlerini araştırma görevine çalışmak ve hazırlanmak için ESA ile bir yıllık bir sözleşme duyurdu.<ref>{{Web kaynağı | url = https://nypost.com/2019/01/23/mining-on-the-moon-could-be-a-reality-as-early-as-2025/ | başlık = Mining on the moon could be a reality as early as 2025 | soyadı = Wehner | ad = Mike | tarih = 23 Ocak 2019 | website = [[New York Post]] | erişimtarihi = 23 Ocak 2019 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20190123180716/https://nypost.com/2019/01/23/mining-on-the-moon-could-be-a-reality-as-early-as-2025/ | arşivtarihi = 23 Ocak 2019}}</ref>

===Tesisler===
Ajansın tesisleri aşağıdaki merkezler arasında dağıtılmıştır:

* ESA bilim görevleri, [[Noordwijk]], Hollanda'daki [[Avrupa Uzay Araştırma ve Teknoloji Merkezi|ESTEC]]'dedir;
* [[Frascati]], İtalya'daki [[ESA Dünya Gözlem Merkezi]]'ndeki Dünya Gözlem görevleri;
* ESA Görev Kontrolü ([[Avrupa Uzay Operasyonları Merkezi|ESOC]]) [[Darmstadt]], Almanya'dadır;
* Gelecekteki görevler için astronotları eğiten [[Avrupa Astronot Merkezi]] (EAC) [[Köln]], Almanya'dadır;
* 2009 yılında kurulan bir araştırma enstitüsü [[Uzay Uygulamaları ve Telekomünikasyon Avrupa Merkezi]] (ECSAT), İngiltere, [[Harwell Bilim ve İnovasyon Kampüsü|Harwell]]'dedir;
* ve [[Avrupa Uzay Astronomi Merkezi]] (ESAC) [[Villanueva de la Cañada]], [[Comunidad de Madrid|Madrid]], İspanya'dadır.

[[Avrupa Uzay Ajansı Bilim Programı]] uzun vadeli uzay bilimi ve uzay araştırma görevleri programıdır.

== Projeleri ==
Mars Express, Smart-1, Columbus, Vega, Galileo, Olympus, Giotto, ESA’nın en önemli projelerinden bazılarıdır.
== Fırlatma Araçları Donanması ==
ESA bu fırlatma pazarının tüm sektörlerde rekabet ettiği farklı fırlatma araçları vardır. [[Ariane 5]], [[Soyuz-2]] ve [[Vega (roket)|Vega]] ESA'nın filosu bu üç büyük roketten oluşur. ESA'nın Fransız Guyanası Uzay Merkezinde ESA'nın uzay mekiklerini yapan ve 23 hissedarları olan [[Arianespace]] tarafından Ariane 5 üretilmektedir. Ariane 5 Fransız Guyanası'ndan fırlatılıyor çünkü ekvatorda olduğundan uzay mekiğinin dönme hızına yaklaşık 500&nbsp;m/s ekstra 'itme' kuvveti veriyor.

=== Ariane 5 ===
Ariane 5 roketi ESA'nın birincil fırlatma aracıdır. Bu 1997 yılından beri hizmettedir ve [[Ariane 4]]'ün yerini almıştır.

== Ayrıca bakınız ==
*[[İran Uzay Ajansı]]

== Kaynakça ==
{{kaynakça}}

== Dış bağlantılar ==
{{commonsKat-ufak|ESA}}
* [http://www.esa.int/ ESA resmî internet sitesi]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20080913083101/http://www.esa.int/ |tarih=13 Eylül 2008 }}

{{Kamu sektörü uzay ajansları}}
{{Avrupa Birliği Ajansları}}

{{Otorite kontrolü}}

[[Kategori:Avrupa Uzay Ajansı| ]]
[[Kategori:Uzay ajansları]]
[[Kategori:Avrupa'da bilim ve teknoloji]]
[[Kategori:Paris merkezli kuruluşlar]]
[[Kategori:1975'te kurulan oluşumlar]]