Kacu tekst Singapur

{{1000}}{{A10000}}
{{Valdkund
| Nimi = Singapuran Tazovaldkund<br />Republic of Singapore <small>(angl.)</small><br />Republik Singapura <small>(mal.)</small><br />新加坡共和国 <small>(kit.)</small><br /><small>''(Ksīndziāpō Gònghéguó)''</small><br />சிங்கப்பூர் குடியரசு <small>(tamil.)</small><br /><small>''(Ciŋkappūr Kudijarasu)''</small> 
| Valdkundznam = Coat of arms of Singapore (blazon).svg
| Flag = Flag of Singapore.svg{{!}}border
| Valdkundznam text = Singapuran valdkundznam
| Flag text = Singapuran flag
| Pälidn = 
| Eläjiden lugu = 5,866,139
| Voz' = 2021
| Pind = 734
| Kart = Singapore in its region (zoom).svg
| Kel' = [[anglijan kel'|anglijan]], [[malain kel'|malain]], [[kitajan kel'|kitajan]], [[tamilan kel'|tamilan]]
| Valdkundan pämez' = [[Jakob Halima|Halima Jakob]]
| Päministr = [[Li Sän' Lun]]
| Religii = [[buddizm]], [[islam]], [[hristanuskond]], [[daosizm]], [[induizm]]
| Valüt = [[singapuran dollar]] (SGD)
| Internet-domen = [[.sg]]
| Telefonkod = +65
| Aigvö = [[UTC]]+8
}}
[[Fail:Singapore Skyline.jpg|thumb|left|250px|Üläkorktad sauvused ''Downtown Core:s'' (2009, [[Keskuzrajon (Singapur)|Keskuzrajonan]] territorii) — ohjastusen ištundoiden sija]]
'''Singapur''' ({{lang-en|Singapore}}, {{lang-ms|Singapura}}, {{lang-zh|新加坡}} ''Ksīndziāpō'', {{lang-ta|சிங்கப்பூர்}} ''Ciŋkappūr''), täuz' oficialine nimituz — '''Singapuran Tazovaldkund''' ({{lang-en|Republic of Singapore}}, {{lang-ms|Republik Singapura}}, {{lang-zh|新加坡共和国}} ''Ksīndziāpō Gònghéguó'', {{lang-ta|சிங்கப்பூர் குடியரசு}} ''Ciŋkappūr Kudijarasu''), om sar'hine lidn-valdkund [[Azii|Azijan]] suves. Om pälidnaks ičesaz.

== Etimologii ==
Singapuran nimi sündui [[malain kel'|malain]] ''singa''-sanaspäi («lev»), mitte oli ottud velgha [[sanskrit]]aspäi ({{lang-sa|सिंह}} ''siMha'' — «lev»), da sanskritan पुर ''pura''-sanaspäi («lidn»).

== Istorii ==
Vn 1965 9. päiväl elokud Singapur tedištoiti ripmatomudes [[Malaizii|Malaizijaspäi]].

Valdkundan konstitucii<ref>[http://en.wikisource.org/wiki/Constitution_of_the_Republic_of_Singapore Singapuran Konstitucijan tekst Vikiaitas.] {{ref-en}}</ref> om vahvištadud vl 1963, se om väges ripmatomuden päiväspäi tähäsai möhembaižidenke vajehtusidenke.

== Geografijan andmused ==
[[Fail:CIA World Factbook map of Singapore (English).png|thumb|left|250px|Singapuran topografine kart]]
Singapur seižub 63 sarel, [[Singapur (sar')|Singapur]]-sar' (Pulau Udžong) om kaikiš suremb niišpäi. Se sijadase suvhe [[Malakkan pol'sar'|Malakkan pol'sarespäi]], 137 kilometrad pohjoižhe [[ekvator]]alpäi. Valdkund om erištadud [[Malaizii|Malaizijaspäi]] Džohor-sal'mel, [[Indonezii|Indonezijaspäi]] — Singapuran sal'mel.

Singapur om meriröunoiš [[Malaizii|Malaizijanke]] pohjoižes. Randanpird om 193 km. Valdkundan pind — 718 km² (2018, 1960-nzil vozil oli 581 km²), se ližadase aigan mändes sariden ühtištusel.

Kaikiš korktemb londuseline čokkoim om [[Bukit Timah]]-kukkaz (166 m ü.m.t.). Kacmata Indonezijan tektonižen lohkaidusen lähembusele, lujid manrehkaidusid ei olele. Jogid ei ole, om severz'-se reskvezivaradimid atmosfersadegid keradamha. Mec otab 3,3 % territorijad, kel'dtahod — viž procentad.

Klimat om [[ekvatorialine vö|ekvatorialine]] räk da neps. Voden keskmäine lämuz om +27,6 C°, kuidme +26,5..+28,3 C°. Ekstremumad oma +20 C° (kül'mku) i +36,1 C° (keväz'ku i semendku). Paneb sadegid 2307 mm vodes, enamba kül'mkus-vilukus (248..332 mm kus), vähemba uhokus (119 mm) i kezakus (141 mm). Meriveden lämuz vajehtase +26..+31 C° röunoiš vodes läbi.

Londuseližed varad oma [[kala]], süväd merikarad.

== Politine sistem ==
[[Fail:Singaporeparliament2012.JPG|thumb|right|250px|Parlamentan pert' Singapuras vl 2012]]
Ohjandusen form om unitarine [[parlamentine tazovaldkund|parlamentine]] tazovaldkund. Valdkundan pämez' om prezident ({{lang-en|President}}), kaik rahvaz valičeb händast kudeks vodeks. Prezidentale sab panda kel'dod käskusiden projektoihe. Ken ezitab parlamentan enambust prezidentan mel'pidegen mödhe, ka hän paneb necen parlamentan ühtnijad päministraks-ki.

Parlament ({{lang-en|Parliament}}, {{lang-ms|Parlimen}}) om üks'kodine 99 ühtnijanke, heišpäi 87 kaik rahvaz valičeb videks vodeks, koumed — ei päznu valičendoil oppozicijaspäi, ühesad — prezident paneb.

Parlamentan ühtnijoiden valičendad oliba vn 2015 11. päiväl sügüz'kud. [[Halima Jakob]] radab prezidentan vs 2017 sügüz'kun 14. päiväspäi, jäi üks'jäižeks kandidataks edel valičendoid vn 2017 13. päiväl sügüz'kud, i tedotihe händast prezidentaks avtomatižikš. Päministr om [[Li Sän' Lun]] vs 2004 elokun 12. päiväspäi.

== Administrativiž-territorialine jagand ==
&nbsp;&nbsp;&nbsp;''Kacu kirjutuz: [[Singapuran administrativiž-territorialine jagand]].''

Singapur jagase videks ümbrikoks ({{lang-en|district}}), ned alajagasoiš valičendümbrikoikš (angl.: ''constituency'').

Mugažo vspäi 2000 valdkund jagase videks statistižeks regionaks ({{lang-en|region}}). Regioniden röunad ei ole ühtejiččed ümbrikoiden röunoidenke. Statistižed regionad alajagasoiš 55 planiruindan regionaks.

== Eläjad ==
Singapuras elädas [[singapuralaižed]]. Vl 2009 lidnan-valdkundan eläjiden lugu oli 4 987 600 ristitud, vn 2014 heinkus — 5 567 301 ristitud. Kaikiš suremb ristitišt oli 5 995 991 eläjad vl 2018<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sn.html Singapuran ristitišton endustuz vn 2018 heinkus // Mail'man faktoiden kirj. — ''Cia.gov''.] {{ref-en}}</ref>. Kaik eläjad oma lidnalaižed.

Kodikelen mödhe (2015): [[anglijan kel']] — 36,9 %, [[kitajan kel']] (mandarin-pagin) — 34,9 %, kitajan kelen toižed paginad — 12,2 %, [[malain kel']] — 10,7 %, [[tamilan kel']] — 3,3 %, toižed keled — 2,0 %.

Etnižen augotižlibundan mödhe rahvahanikoiden 74,1 % oma [[kitajalaižed]], 13,4 % — [[malaizijalaižed]], 9,2 % — [[indijalaižed]] (tamilalaižed tobjimalaz; toižed — malajalid, pendžabalaižed da bengalad), 3,3 % — toiženke augotižlibundanke.

Uskondan mödhe (2015): [[buddizm|buddistad]] — 33,2 %, [[hristanuskond|hristanuskojad]] — 18,8 %, [[islam]]anuskojad — 14,0 %, [[daosizm|daoistad]] — 10,0 %, [[induizm|induistad]] — 5,0 %, toižed uskojad — 0,5 %, religijatomad — 18,5 %.

== Ekonomik ==
Singapur om zon madalidenke valdkundmaksoidenke eksportan da importan operacijoiden täht. Vl 2011 eksportan da importan mülü oli 726 bln US$, kogosüdäiprodukt — kahthe polenke kerdha alemba (318 bln US$).

Vl 2010 Singapuran päeksport oli [[kompjuter]]ad, radiopalad, [[printer]]ad da avtomatad kundaližsijiden täht (kaik — läz 25 %), digitaližed [[mikroshem]]ad (videndez), ümbriratud [[kivivoi]] (19 %), eziauguižed himižed organižsubstancijad (12 %); toine eksport — [[polimerad]] (4 %), [[kuld]], [[hobed]] da [[kalližarvoižed kived]] (2 %). Vl 2011 [[Kitai]] i [[Malaizii]] oliba pätorguindpartnörikš (eksportan da importan läz koumandest).

== Transport ==
Avtobusad, metropoliten, kebn metro i taksid oma kundaližeks transportaks lidnas. Se om Malaizijha sidodud kahtel sildal. Järed meriport radab, mail'man kaikiš surembišpäi. Om koume raudtestancijad.

Rahvahidenkeskeine civiline ''Čangi''-lendimport (''SIN / WSSS'', 68,3 mln passažiroid vl 2019 i 1,83 mln tonnoid jüguid vl 2022) sijadase valdkundan kaikiš päivnouzmaižembas čokkoimes, 17 kilometras azjaližes keskusespäi.

== Homaičendad ==
<references />

== Irdkosketused ==
* [http://www.parliament.gov.sg/ Singapuran Tazovaldkundan parlamentan oficialine sait (''parliament.gov.sg'').] {{ref-en}}
* [http://www.cabinet.gov.sg/ Singapuran Tazovaldkundan ohjastusen oficialine sait (''cabinet.gov.sg'').] {{ref-en}}
* [http://www.ecitizen.gov.sg/ Singapuran Tazovaldkundan e-ohjastusen oficialine portal (''ecitizen.gov.sg'').] {{ref-en}}
{{Commons|Singapore}}

{{Azii}}
{{Azijan pälidnad}}

[[Kategorii:Singapur| ]]
[[Kategorii:Eländpunktad kirjamišton mödhe]]
[[Kategorii:Pälidnad]]